Een lange column die jou weer een stuk wijzer maakt


Kunt u zich herinneren dat u veel huiswerk had als kind? Sterker nog, heeft u rijen met woordjes moeten leren op de basisschool? Ik kon me er niets van heugen en dus ondervroeg ik het thuisfront. Ook daar ving ik bot. Hooguit af en toe een verdwaalde topografietoets of het herhalen van de tafels, dat was het dan wel. Die ene herhalingsles die ik ooit moest maken (schr of sch) staat me nog levendig bij. Dat overkwam me niet veel.

Minder en meer?
Wat een rare tegenstelling: Tegenwoordig worden kinderen gek gemaakt vanaf groep 5 met allerhande woordenschatlijstjes, werkbladen van rekenen en spelling en tóch is het aantal dyslecten enorm toegenomen sinds de jaren zeventig/tachtig. Dat niet alleen, er worden miljoenen gestoken in extra taalprogramma’s, waarvan het rendement al nul is gebleken.

De dyslexiehoogleraar Anna Bosman  van de Radboud Universiteit in Nijmegen zegt dat dyslexie een gevolg is van slecht onderwijs: ‘Er wordt te weinig geoefend en er moet ouderwets gestampt worden’, meent zij. En ze krijgt bijval van collega-wetenschappers. (BN De Stem 9 febr. 2017).

Met andere woorden, er wordt een enorme berg geld en energie in een probleem gestoken dat er voorheen niet was. Volgens laatste cijfers is het aantal laaggeletterden in Nederland de afgelopen vier jaar weer gestegen tot zo tussen de 10- 15%, waarvan het 65% autochtonen betreft.

Belachelijk!

Volgens de bewindslieden Bussemaker en Dekkers is het ”aannemelijk” dat een groep leerlingen ten onrechte een dyslexieverklaring heeft gekregen. Zij willen dit aantal terugdringen. Met zo’n verklaring kun je in aanmerking komen voor extra tijd voor een tentamen en vergoeding van bepaalde kosten. (NOS, 10 februari 2017)

Het is natuurlijk dubieus dat het bureau dat de behandeling biedt ook het onderzoek doet. Zulke bureaus danken hun voortbestaan waarschijnlijk aan het aantal dyslexieverklaringen dat zij uitgeven – en behandelen. In elke andere bedrijfstak zouden zulke constructies verboden worden, daar twijfel ik niet aan. De kosten voor de samenleving zijn ook groot, niet alleen omdat er bijgeschoold moet worden, maar ook omdat iemand die laaggeletterd is, een minder hoog opleidingsniveau zal behalen en dus een later inkomen zal verwerven. Voor de lokale overheid betekent dit een verlies van ongeveer € 140 per persoon aan belasting die niet geïnd kan worden, nog naast de kosten voor VVE en gesubsidieerde taalprogramma’s voor volwassenen. Het totaal komt neer op 560 miljoen euro per jaar.

Eigen droom
Al drie jaar geleden richtte ik, na aanmoediging van burgemeester Karssens, een stichting op. De gemeente tobde toen al met een jeugdige doelgroep die zij niet konden bereiken. Ik wist, net als het hele werkveld mét me, dat er een grote groep kinderen niet gediagnosticeerd wordt met dyslexie, maar evengoed een taalachterstand heeft. Die kinderen worden op school al vroeg herkend, maar het probleem is dan niet ‘erg’ genoeg om er officiële meldingen aan te koppelen. De logopedisten hebben hun handen er vol aan en erkennen dat er een grote groep kinderen is, die ze ‘moeten laten gaan’. Want tja, er is geen stoornis, maar een gewone achterstand. Daar is de verzekering niet voor! Met de stichting hoopte ik een grote groep kinderen te bereiken en hen meer kansen te geven zich te ontwikkelen. Dat voorkomt latere uitval en een gedemotiveerde puber die op straat gaat rondhangen met de verkeerde vrienden.

De droom koester ik nog steeds, maar de houding van de gemeente Maassluis was tot nu toe erg teleurstellend. “Er is al genoeg”, zo stelde men. Dat dit een pertinente onwaarheid is, wordt ontkend.

Taalsoort en niveau
Waar zit nu het probleem? Kort door de bocht zijn er twee taalsoorten; de functionele taal en de informele taal. De functionele taal bestaat uit het geven van een instructie, uitleg of opdracht. Ook het vragen om hulp hoort hierbij. Dat is namelijk bewust ingezette taal met een doel. De informele taal is de taal die gebruikt wordt tijdens gezelligheidspraat, het uitwisselen van emoties, ervaringen en informatie.

U kent misschien wel de moeder die op de fiets zit en hardop vertelt wat ze ziet en denkt. Mijn moeder was zo iemand; ik heb opnames op een cassettebandje waar dat soort gesprekjes staan. Ik als peuter met mama uit het raam kijkend en samen babbelend over de mevrouw die voorbij kwam lopen en de bloemetjes in de tuin.

Voor beide vormen taal heb je een hoog en laag niveau. Dat is vooral afhankelijk van de woordenschat van de ouders. Hoe lang zijn de zinnen en welke woordkeus wordt gebruikt? Hoe kleiner de woordenschat, hoe minder middelen iemand heeft om de wereld te begrijpen en verklaren. Vandaag hebben we hier een les gehad over de natuur. Dat doen we zonder ook maar een velletje papier te gebruiken. Nee, lekker met onze handen in de aarde en al pratend ontdekken hoe een zaadje geplant moet worden. Spreken en begrijpend luisteren komen spontaan aan bod; daar is geen studieboek voor nodig. Mijns inziens ontbreekt dat er vaak aan. Het belang van de informele taal wordt stevig onderschat. Het belang van dit soort lessen ook; het stelt ogenschijnlijk weinig voor. Hoeveel indruk dit op een kind maakt en hoeveel beter hij zo de woorden en zinsconstructies leert, is toch veel groter als de les aanspreekt? Het lijkt mij in ieder geval een stuk interessanter dan een boek met plaatjes of nog erger: een lijst met woorden.

Tips voor ouders
Liggen al die taalproblemen dus bij de scholen? Nee, zeker niet, al valt er zeker iets te zeggen over de gebruikte lesmethoden. Ouders spelen al vanaf het prille taalbegin een grote rol. Aan ouders die dit lezen, kan ik een paar tips geven:

  1. Doe regelmatig spelletjes, lees samen boekjes en heb gesprekjes. Zorg dat er veel informele taal wordt gebruikt. Wijs aan, leg uit. Wees niet bang om hardop te denken. Uit onderzoek blijkt dat de kwaliteit van contact belangrijker is dan de kwantiteit. Heeft u maar een kwartiertje per dag? Dat is ook prima!
  2. Wees niet bang om de woordkeus op te schroeven; een wereldbol is ook een globe. Waarom zou een kind dat niet al vroeg mogen leren? Een ander woord voor klimmen is klauteren en er zijn vele woorden om iets leuks uit te drukken: fijn, prettig, aangenaam, vermakelijk, amusant. Ik weet nog goed dat papa mij zelf al vroeg leerde om een brief te schrijven aan bijvoorbeeld een bedrijf. Er werd nog stevig gestreept, maar daar leerde ik veel van. Vandaar deze briljante columns 😉
  3. Sleep het gezin in het vrije weekend af en toe even de deur uit voor een nieuwe ervaring. Waarom niet eens naar een dierentuin, een museum of iets totaal outside-the-box? Ook dan zullen weer nieuwe woorden boven borrelen.
  4. Sleur uw kind achter het beeldscherm vandaan!

Vooral doorgaan
En die stichting? Die droom geef ik niet op! De afgelopen zomer hebben we een bescheiden start gemaakt met een zomerschool en dat was een geweldige ervaring. Taallessen stonden in de ochtend centraal en in de middag gingen we op pad. Het leverde een schat aan ervaringen en taal op. De fondsenwerving ben ik momenteel aan het regelen. Hopelijk is het weer mogelijk om iets moois neer te zetten. Ik hou u op de hoogte!

Cindy van der Houven

Cindy van der Houven

Cindy van der Houven | Pedagoog en docent | Woensdagcolumnist 1x 4 weken | Coachingbureau Cindy | Stichting Feniks |

4 Reacties

  1. bea scheurwater
    29 maart 2017 at 16:39

    rug recht en hoofd omhoog Cindy, kijk naar boven, daar schijnt de zon, Zo nodig dit. en triest, het geld staat weer op 1, geen vergoeding dan maar niet, en dat terwijl het op zoveel fronten zou helpen nu en ook voor de toekomst niet alleen van de kinderen maar nuttig is ook voor de hele samenleving! Iets voor ministerie van Onderwijs?

    • C van der Houven
      31 maart 2017 at 23:44

      Dank je Bea! De aanhouder wint, zeggen ze. En de bedoeling erachter is goed.

  2. Aad Rieken
    29 maart 2017 at 14:39

    ”Het Zit Nu Nog In Mijn Kop Eh Hoofd!”

    ’s Gravenhage,Rijswiijk,Voorburg,Scheveningen,Leiden,Katwijk Noordwijk,Lisse Hillegom,Boskoop Alphen, Woerden,Gouda,Schoonhoven,Rotterdam,Schiedam,Vlaardingen,Maassluis,Hoek van Holland,Naaldwijk Poeldijk Loosduinen,Delft Brielle, Zwijndrecht,Dordrecht Sliedrecht,Gorkum Leerdam.
    Rozenburg,Ijsselmonde,Voorne,Putten,Hoekse waard,Beierland,Eiland van Dordrecht,Goeree en Overflakkee!

    • C van der Houven
      31 maart 2017 at 23:45

      👍