VOLTOOID TEGENWOORDIGE TIJD

Een sprookje is klaar als je “en ze leefden nog lang en gelukkig” hoort. Een voetbalwedstrijd eindigt bij het laatste fluitsignaal. Als de bel gaat is de les afgelopen. Als in de kerk de zegen klinkt dan weet je dat je er weer uit mag. Maar wanneer is een leven voltooid? Minister Schippers en minister Van der Steur raakten een paar weken geleden een heleboel gevoelige snaren in Nederland met hun voornemen om met een wet te komen die ruimte biedt voor hulp bij zelfdoding.

Je doet het als minister natuurlijk ook nooit goed als je probeert zo’n persoonlijk thema in algemene wetgeving te vangen. Dat we dat in Nederland toch proberen rond abortus en euthanasie vind ik getuigen van lef. We kunnen als mensen veel tegenwoordig op medisch gebied en dat roept ook ethische vragen wakker. Daar hoor je over na te denken als samenleving en gezamenlijk een begaanbare weg te zoeken.

Vanuit mijn vak heb ik veel met levenseinden te maken. Het is zoals Adelheid Roosen het zegt in een TV-reclame: “We gaan dood … allemaal.” Dat delen we met elkaar ongeacht onze huidskleur, geloof, politieke kleur, etc. Maar hoe en wanneer we dood gaan verschilt per persoon. Wat zegt die verscheidenheid over ‘voltooid’ leven? Wie bepaalt wat voltooid is? En wanneer weet je het zeker?

De liberale ministers die het voorstel lanceerden gaan uit van een autonoom mensbeeld, waarin elke mens voor zichzelf een evenwichtige afweging kan maken wanneer zijn leven voltooid is. Mijn bedenking daar tegen is dat we als mensen nooit los van anderen staan. En ons ook zelden laten leiden door louter onze ratio. Misschien speelt ons gevoel juist wel een hoofdrol op cruciale momenten in ons leven. En kan je gevoel meten of in criteria vangen? Wat wel zal moeten als je een algemene wet maakt.

Ik probeer te verstaan waar het verlangen om zelf te kunnen bepalen wanneer het leven genoeg is, vandaan komt. Kan het te maken hebben met het wegvallen van een groter gedeeld verhaal of systeem van zingeving? In ons land delen we niet langer met elkaar het geloof dat ons leven geborgen is in iets groters, in ‘God’. We zijn er, maar of er ook een reden is of een doel, dat is uiterst vaag en dubieus geworden. We knutselen zelf meestal wel iets van zin in elkaar, omdat we het kennelijk toch niet kunnen laten. Maar dat brengt dan onvermijdelijk de vraag met zich mee wanneer wij het voltooid vinden. In die zin is het voorstel logisch.

Ik geloof dat het voor veel mensen vooral een geruststellend idee is dat als je in een situatie terechtkomt waarin het leven voor jou geen zin meer heeft, er dan een menselijk vangnet is dat je helpt. Voor hen werkt de voorgestelde wet als een verzekering. Waar je misschien wel nooit van gebruik zult maken. Maar het is wel prettig dat die er is.

Wat is voltooid leven? Ook ik heb daar geen recept voor. Maar misschien komt dat wat een collega zei wel een beetje in de buurt: Een voltooid leven wordt niet bepaald door leeftijd of wat je allemaal gedaan hebt. Voltooid leven zit veel meer in zoiets als liefde geven en liefde ontvangen. Voltooid leven zit in dankbaarheid die je dagelijks voelt voor het goede dat je toevalt. Voltooiing zit niet in kwantiteit maar in kwaliteit van leven. En daardoor kan het leven van een vijftigjarige net zo voltooid voelen als dat van een negentigjarige, ongeacht het verdriet omdat je je nog zoveel meer voltooide jaren had willen toevoegen aan het leven van de eerste.

Gerrit van Dijk

Gerrit van Dijk

2014-2019 | Columnist op woensdag (1x per maand) | Dominee PKN | @gdijkdijk op Twitter

6 Reacties

  1. B. Scheurwater
    26 oktober 2016 at 15:34

    Corine ik had het niet beter kunnen verwoorden. Heb het ook allemaal meegemaakt met mijn moeder, die zo triest was omdat je afhankelijk bent van de omgeving, hoe laat sta je op, krijg je je eten, moet je naar bed en wordt je behandelt als , hoe goed bedoelt ook, kleuter, nee u heeft 2 boterhammen gehad, anders wordt u te dik! 93 jaar, diabetes om 17.00 avondbrood en dan niets, tsja waarom er behoefte aan is, zo’n wet, Ook als je oud en “nutteloos” boventallig of weet ik wat bent wil je ZELF beslissen over de laatste stap. En last but nog least de techniet/mogelijkheden zorgen vaak voor rekken en daardoor lijden inplv redden. De mens moet niet voor God spelen, geen transplantaties genoeg is genoeg. Meng geen dna en bovendien wees eerlijk niet elk orgaan redt een leven. Mijn zwager is 2x getransplanteerd en 2x afgestoten, heeft meer geleden dan geleefd die laatste jaren.

  2. Corine
    26 oktober 2016 at 10:32

    Deel van het “voltooid” zijn heeft denk ik deels ook te maken met de bovenmenselijke pogingen die we doen om iedereen in leven te houden. In veel gevallen is dit met steun van de mensen zelf, vaak ook een ongevraagde of ongewenste interventie. Ik heb de laatste jaren veel in verpleeghuizen rondgelopen en je wordt daar niet altijd even vrolijk van.
    Mijn tante was de laatste jaren erg slecht, ze zat in een rolstoel en had zuurstof nodig omdat ze het zo verschrikkelijk benauwd had. Geestelijk was ze helemaal fit, maar lichamelijk was er niets meer over. Ze is 3 x teruggehaald uit de dood, na de laatste keer was ze boos en heeft ook een niet reanimeren verklaring getekend. Voor haar was het mooi geweest, maar zelfs het ontbreken van kwaliteit van leven houd niet in dat een arts je gegarandeerd niet meer reanimeert.
    Ik vind het belachelijk dat mensen die een vol leven hebben geleefd, soms ook al dik over de 90 zijn, niet kunnen zeggen dat het voor hen voldoende is en op een waardige manier kunnen gaan. Het meest schrijnende geval dat ik tegen ben gekomen is een dame van 93 die weigerde nog te eten en te drinken omdat ze niet meer wilde. Haar familie heeft een hevige strijd moeten voeren om haar te laten gaan omdat men haar gedwongen aan een infuus wilde leggen, dat is toch verschrikkelijk.

  3. Paulette Elens
    26 oktober 2016 at 10:31

    Prachtig geschreven column. Een die stemt tot nadenken!

  4. Klarie Oosterman
    26 oktober 2016 at 08:46

    Ik moet in deze discussie weer denken aan het oude vrouwtje in het verzorgingshuis dat zo in de put zat omdat ze iedereen maar tot last was…
    Laten we alsjeblieft mensen waarderen om wie ze zijn en niet om wat ze nog kunnen.

    • 26 oktober 2016 at 11:09

      Wij ‘vechten’ al 30 jaar tegen een ouder die niet tot last wil zijn. We krijgen het haar echter niet aangepraat. Inmiddels is ze 93 stil going rather strong

  5. Aad Rieken
    26 oktober 2016 at 08:39

    ”Voltooid Tegenwoordige Tijd!”
    (ik wacht er al veel te lang op)

    Je Leven Is Pas Echt Voltooid,
    Als Je Liefde Hebt Gestrooid.
    Je Ergste Woede Is Gedooid,
    En De Haat Hebt Stukgegooid!