Column (24): Met je tengels ERvan af!

column nr 24

Paulien Cornelissen begon haar eerste boek over taal met een anekdote hoe volgens haar taal was ontstaan. Ooit heeft een oermens voor het eerst iets gezegd. Wat zou dat geweest zijn?

Volgens mij heeft Eddie Izzard er ook iets over gefantaseerd. Alhoewel Izzard vooral bedacht hoe scrabble werd gespeeld, voordat er woorden werden bedacht. Tot die tijd kon je gewoon een rij letters neerleggen en een flinke hoeveelheid punten halen. Grmpblkdhtm: 76 punten! In ieder geval, om tot de kern te komen: ik vind taal heel leuk. En toevallig kwamen allerlei nieuws-items of tweets daaromtrent op mijn pad deze week. Over taal, bedoel ik dan. We duiken er in.

Twitter

Het spijt me, maar ik vind het erg zonde van mijn tijd om te gaan zoeken naar de bron van deze ellende, maar u mag van me aannemen dat ik geen grappen maak als ik vertel over een tweet van een serieuze onderwijs- / taal-instituut dat een voorstel rondstuurde om de spelling van de werkwoorden te vereenvoudigen. Dus alle regels rondom –d en –t de deur uit. Vreselijk, wie bedenkt het. Dat weet ik even niet meer. Enfin, ik las licht geïrriteerd ook de toelichting. De bedenker van dit onzalige plan vond het vooral makkelijker voor mensen die de werkwoordspellingsregels (3x woordwaarde) niet konden onthouden. Uit mijn ervaring met vooral nieuwkomers en anderstaligen die het Nederlands meester willen worden, zit de moeilijkheidsgraad hem niet, zelfs helemaal niet, in de werkwoorden. Het woordje ‘Er’, daar kun je wekelijks je leerlingen / studenten he-le-maal gek mee maken. Want regels over de plaatsing ervan, is er amper. Ja, er zijn wel wat regels, maar dat zijn er zóveel, dat een gemiddelde Nederlander, hier geboren en getogen, het niet zou kunnen verwoorden.

ER

Bijvoorbeeld ER als verwijswoord. Heb jij broers of zussen? Ja, ik heb ER vijf. En dan natuurlijk (leuk leuk) met een tijdstoevoeging. Hoeveel kopjes koffie heb jij vandaag gedronken? Wat natuurlijk een beetje een rare vraag is. “Wat gaat jou dat aan?” zou ik dus een heel acceptabel antwoord vinden. Dat terzijde. Theoretisch correct: Vandaag heb ik (joehoe, hallo inversie!) ER drie gedronken.

En dan natuurlijk, om er echt een feestje van te maken, nog een gradatie-verschil. Ik heb ER MAAR, ik heb ER WEL, ik heb ER PAS drie gedronken. Mijn klas vond het niet meer grappig. En dat was pas hoofdstuk 1 van de ER-variaties. Ik besloot maar een maandje ER-pauze in te lassen, om huilende mensen te voorkomen. Zie maar eens uit te leggen wanneer ERvan gezellig aan elkaar geplakt zit of ER en VAN uit elkaar gesleurd worden. Dan zijn die werkwoorden ineens een makkie.

zag jij misschien

… zag jij misschien dat ik naar jou,
dat ik je zag en dat ik zag hoe jij
naar mij te kijken zoals ik naar jou
en dat ik hoe dat heet zo steels,
zo en passant en ook zo zijdelijks –
dat ik je net zo lang bekeek tot ik
naar je staarde en dat ik staren bleef.
Ik zag je toen en ik wist in te zien
dat in mijn leven zoveel is gezien
zonder dat ik het ooit eerder zag:
dat kijken zoveel liefs vermag.

Joost Zwagerman

Hunnie en Hennie

De dag erna was het wederom smullen geblazen. Nieuw voorstel om hun en hen te vervangen voor… nou ja, voor iets anders. Ook weer iets dat makkelijker is. Want niemand snapt het nog, tenslotte. Potverdikkie, daar komen ze weer, dacht ik fronsend. Daar moest koffie en een stevige NEE TOCH-retweet aan te pas komen. Wat is dat toch? Die hang naar afschaffing van alles wat denkwerk vraagt? Zijn we allemaal zo lui geworden, dat alles wat meer dan een seconde inspanning vraagt, moet worden afgeschaft of vervangen voor iets simpels? Moet alles wat karakteristiek is, opgeofferd worden aan de moderniteit? Het oude postkantoor in Rotterdam, dat een moderne toren krijgt. Ik gruwel.

Naamvallen

Afgelopen januari was ik bezig met het plannen van een studiereis. Ik begon me serieus af te vragen of het wellicht (ja ja, mooi woord!) leuk zou zijn om de Finse taal nader te bestuderen. 16!! Ik herhaal 16 naamvallen! Mijn hemel, mijn broek zakte af. Gelukkig was ik thuis op dat moment. En dat niet alleen. Een werkwoord, zelfstandig naamwoord, meervoudsvorm, verkleinvorm: alles was hetzelfde woord, alleen te onderscheiden aan het achtervoegsel. Dat hebben we in het Nederlands ook, bijvoorbeeld met het woord LAND: landen (zelfstandig), landen (werkwoord), landing, landerig, landje. Maar toch een stuk minder prominent dan de Finnen dat hebben bedacht. Nou, laat die cursus nog maar even. Intussen was ik een tikje ontmoedigd geraakt.

Censuur

U vraagt zich natuurlijk af wat de link is met mijn onderwerp: de versimpeling van de Nederlandse taal.

Dit:

Heeft iemand al eens voorgesteld om alle naamvallen in het Duits (en Fins) af te schaffen, omdat het makkelijker is? Zijn de Franse LE en LA al vervangen door één vaste vorm, zodat niemand nog hoofdpijn hoeft te krijgen? Zijn de Chinese en Arabische tekens al afgeschaft, want te complex of tijdrovend? Kom zeg, één verkeerde kriebel en je zégt me daar toch rare dingen. Nee? Nog geen voorstellen voor gedaan? Kunt u me uitleggen, waarom een taal die er duizenden jaren over heeft gedaan zich te ontwikkelen, zich binnen een tijdsbestek van een paar jaar moet omvormen, zodat niemand hoeft na te denken of zich gekwetst hoeft te voelen?

Taal hoort een natuurlijke evolutie door te maken, niet kunstmatig beperkt en beknot te worden. Die zogenaamde politiek correcte taal; het ‘dames en heren’ dat vervangen moet worden: ik erger me suf, omdat het me teveel riekt naar censuur. Vrijheid beleef je ook in je taaluitingen. Blijf met je tengels van het Nederlands af!

Ook jouw kind onderdak?