column nr 275

Waarom is er in de wereld zoveel onrecht, scheve verdeling van welvaart en waarom leidt dit tot crises? Een hartenkreet van veel mensen. Zo maar op een dag dat er weer een berichtje verschijnt over extreme rijkdom voor een jong succesvol mens. Een oorzaakanalyse is in feite ondoenlijk, maar ik waag toch een poging.

Schokkend is dat blijkt dat – met een beetje logisch redeneren – IKZELF afstam van een veroorzaker van alle ellende. Althans als we die bewoordingen willen hanteren.

Dit is een onderwerp zonder einde, tenzij de wereld vergaat. Toch een poging om het te duiden. Ik plaats het in een veelomvattende badinerende redenatie.

Darwin & Maslow Elk wezen heeft in zich een oerkracht die hem drijft om te (over)leven en zijn soort te doen overleven. Daaruit ontstaat de drang om zich te verheffen boven de ander als het er op aankomt. Desnoods gaat dit met krachtmeting gepaard.

Charles Darwin (1809 – 1882) noemt dit niet voor niets The Struggle For Life met The Survival Of The Fittest. Dat begint met de primaire behoeften zoals eten, slapen, drinken. De mensensoort heeft zich ontwikkeld naar een niveau waarop andere behoeften zijn ontstaan: veiligheid, sociale contacten, zelfontwikkeling, erkenning, tijdverdrijf (merkwaardig woord!). Lees Maslow (1908 – 1970) er maar eens op na.

Geld Waar vroeger ruilhandel (ook toen ‘Wat de gek ervoor geeft’) voor een redelijke balans zorgde, is door de uitvinding van geld een kunstmatig verdeling van rijkdom ontstaan. Hebzucht was nog nooit zo gemakkelijk vorm te geven (recht van de sterkste). Zowel conflicten tussen landen als bevolkingsgroepen, steden, dorpen en soms zelf woonwijken worden erdoor aangewakkerd, vaak overgoten door een dun laagje ideologie of religie.

Wat is het verschil tussen die twee?

Verdeel en heers Machtsverdeling bestond al vele eeuwen lang en er waren ook toen grote heersers in de bewoonde wereld. De middelen waren primitiever. De balans ten gunste van de heerser werd gehandhaafd door die heerser door het opofferen van de levens van veel soldaten die betaald moesten worden (soldij) en deze stalen daarbij veel van de armen uit naam van de vorst. Was er te weinig soldij dan werden de muitende manschappen onderdrukt door anderen te bevoorrechten die dan voor rust moeten zorgen.

Hieruit ontstonden hiërarchieën, rangen, standen, adel … en intriganten.

Religies hebben dit geheel nog eens gecompliceerder gemaakt. Uit naam van God, Allah werd met het zwaard afgedwongen dat men zich bekeerde en onderwierp. De vroege christelijke kerk organiseerde zijn aanzien door grote herkenbare gebouwen neer te zetten en een hiërarchie in te stellen met een primus inter pares bisschop die later verheven werd tot ons aller ‘Vader’ (Papa / Paus).

Door het op schrift stellen van een reeks handgeschreven canonieke boeken (wie schrijft die blijft) kwam een eigen wet tot stand los van de wereldlijke macht. In 313 AD vond keizer Constantijn de Grote deze vorm van monotheïsme de weg om zijn rijk bij elkaar te houden. Hij benoemde zelf de bisschoppen en daarmee is de verwevenheid tussen godsdienst en politiek voor het eerst goed zichtbaar.

Ik volsta met de constatering dat het niet bijdroeg tot eenheid en verdraagzaamheid.

Snelle verspreiding. De boekdrukkunst zorgde voor een consistente en snelle wijze van uitdragen van ideeën en verspreiding onder de gewone burgers voor zover deze konden lezen. De adel, monniken, legerleiding en chirurgijnen waren de eersten die aan het volk eensluidende boodschappen van hoger hand verkondigden. Betere schepen en avonturiers zorgde voor de ontwikkeling van het streven naar persoonlijk welvaart en de drang tot veroveren. De ontdekkingsreizigers brengen nieuwe bronnen (specerijen, edelmetalen, slaven).

Nederland vervulde een voortrekkersrol in de 17e eeuw in de slavenhandel.

Aandelen Economie (de – veelal schijnbare – schaarste van goederen) ontstond en Nederland heeft in de Gouden Eeuw daarin een versnelling gebracht. Ontdekking en toe-eigening van nieuwe delen van de wereld, wereldhandel, de allereerste VOC aandelen (Verenigde Oost-Indische Compagnie) in 1606 om potentiële winsten te financieren.

In feite is onze ‘uitvinding’ van het aandeel de grootste bronnen van hebzucht die wij de wereld in hebben geholpen.

De verregaande ontwikkeling is mogelijk sinds er geavanceerde middelen zijn die de mens in staat stellen om meer in minder tijd tot stand te brengen. Ten goede en ten kwade.

Uitvindingen als het wiel zorgden voor snelle verplaatsingen (‘logistiek’ voordat we het zo noemden) en later de stoommachine legden een basis waaruit de moderne technieken, middelen, industrie en welvaart zijn ontstaat.

De hebzucht komt pas echt op stoom als in 1764 James Watt de stoommachine ontwikkelt en daarmee de industrialisatie op gang komt waaruit veel van de moderne vindingen zijn ontstaan.

Populair maken De boodschap en de mogelijkheden tot industrialisatie moesten in Europa worden uitgedragen en Watt zocht medestanders die hem er bij konden helpen. Ook in Nederland zocht hij steun en ‘stoom-evangelisten’.

Hij vond deze in Jan Daniël Huichelbos van Liender (JvL). In 1788 wilde deze JvL zich scharen aan de zijde van Watt, maar moest een rentmeester, een waarnemer vinden voor zijn eigen bedrijf. Op 11-4-1788 werd per akte bepaald dat de Rotterdams handelaar Pieter Lagendaal als algemeen zakenwaarnemer namens hem mocht optreden en op 22-4-1789 zelfs tot diens executeur testamentair. Daarmee kwam de weg vrij om te werken aan stoomgemalen voor polders op diverse locaties in ons land: Mijdrecht, Blijdorp polder, Cool polder etc.

De introductie van de stoommachine in Europa en zeker in Nederland heeft een stevige eerste voet aan de grond gekregen dankzij deze Jan Daniël Huichelbos van Liender (1732-1809).

Er is een promotiestuk van de hand van Dr. Jan Adrianus Verbruggen uit 2005 waarin Van Liender’s inspanningen blijken. Naast chronologische overzicht van gebeurtenissen vinden we veel details van diens worstelingen weergegeven in een uitgebreide transcriptie van zijn correspondentie met James Watt Sr en Watt Jr.

Er is heel veel mogelijk gemaakt door de inzet van stoommachines. Door industrialisatie is daarna de schaalvergroting van commercie en het bijbehorende winstbejag tot stand gekomen.

De stoommachine heeft dus de weg geplaveid naar industrialisatie en is in feite de opmaat naar het atoomtijdperk waarin wij leven.

Hoewel Van Liender uiteindelijk maar een voetnoot is in de Nederlandse geschiedenis, heeft hij door zijn pioniersrol en uitgebreide correspondentie met James Watt zijn steentje bijgedragen. Nederland was al snel één van de grote voorstanders.

Huichelbos van Liender kon het werk aan de stoommachines alleen doen dankzij het feit dat zijn zaken werden waargenomen door Pieter Lagendaal (1721 – 1800) zoon van Remonstrants dominee Johannes Lagendaal († 1748) en broer van Johannes Jansz Lagendaal (1720 – xxxx).

Deze vader Johannes Lagendaal  († 1748) heeft via Johannes Jansz. een rechtstreekse bloedlijn naar mijn grootmoeder van vaderszijde en dus naar mij.

Mea Culpa

Johannes Lagendaal († 1748) is dus een rechtstreeks voorouder van mij via de bloedlijn van mijn grootmoeder van vaderszijde.

Zónder hem had die Pieter niet bestaan en JvL en James Watt waren dan mogelijk nooit erin geslaagd de stoommachine succesvol te maken.

Daarom: ik beken schuld. Als jullie in deze tijd willen wijzen naar afstammelingen van medeschuldigen voor alle sores rond economie, welvaart, derde wereld, dan mogen jullie naar mij wijzen.

Ik moet wel erbij zeggen dat in het verleden de huidige neveneffecten niet onderkend zijn door mijn voorouders en hun compagnons. Aan de andere kant stel ik vast dat jullie voorouders er getuige van zijn geweest en daarmee ook hebben bijgedragen aan de huidige stand van zaken.

Laten we daarom samen een betere wereld nastreven nu het nog kan.

Editor's Rating

De ontwikkeling van de mensheid in een notendop en uit de recentere geschiedenis precies dat element weten te destilleren waarmee het pad van de industriële ontwikkeling tot aan heden zichtbaar wordt. En dan de eigen persoon als vleesgeworden zwart schaap neerzetten. Dat valt nog niet mee, maar het is aardig gelukt. Hopelijk vind de lezer het ook een interessante verhaal.
Jelle Ravestein

Jelle Ravestein

Columnist | Schrijver | Dichter | Mensenslijper | Aan de andere kant | Business Consultant | Filosoof | Spindoctor | Ethicus | Moralist | Ironicus | Satiricus | Sarcast | Zoeker | Cynicus |Mens | Relativist | Aan(dekaak)steller | Vrijdenker | Optimistische realist
■ ■ ■ ■ ■
■ SCHERP AAN DE WIND ZEILER
■ subtiliteit & humor tegen benauwde kaders
■ Wereldburger in een stadje met dorpse denkbeelden.
■ Dichters, schrijvers, cartoonisten en columnisten corrigeren? U heeft nog veel te leren!
■ If you can not stand the heat: get out of the kitchen
■ Democratie is ook maar een woord
■ Elke les is er één.
■ Schrijven is een kunst, lezen des te meer.
■ Ik ben niet anders, ik kijk anders naar de dingen.
■ ■ ■ ■ ■

1 Reactie

  1. Aad S.
    1 april 2019 at 15:45

    Wat is die Jelle toch een bescheiden man. hij geeft zichzelf slechts 4 sterren.