Column: De gebeten hond

Als je iets in het publieke domein bekend maakt, kun je erop rekenen dat er iemand bovenop springt. Hollanders staan onmiddellijk met hun mening klaar en hebben hun oordeel al geveld voordat er ook maar sprake kan zijn van beeldvorming. Beeldvorming daar draait het om.

Men is meestal niet getuige van de gebeurtenis en heeft geen feitelijk beeld gevormd van wat er zich afspeelde. Zelfs als iemand zich opwerpt als getuige, blijkt regelmatig dat hij tot de categorie ‘klapgetuigen’ hoort. Dat is een aanduiding uit de autoverzekeringsbranche. Het betreft iemand die zich als getuige meldt van een ongeluk en dan zijn relaas begint met: ‘Ik hoorde een klap en toen keek ik en daarna zag ik….’ De persoon wordt vriendelijk bedankt, maar niet meer serieus genomen.

Ik gebruik zelf regelmatig de beeldspraak ‘ik ken van deze film maar enkele beelden en ik kan de hele film daarom niet doorgronden’. Dat is namelijk gevaarlijk want voor ik het weet, heb ik een oordeel en is er een verkleurd of een ingekleurd beeld van de objectieve werkelijkheid. Het gaat tenslotte om ‘zag ik de hele film?’ Niet alleen het slot of flarden van de film.

Moeten we dan altijd ‘alle films in zijn geheel’ kennen? Gelukkig niet, maar we moeten ons bewust zijn dat niet alles is wat het lijkt. Je moet voorzichtig zijn met wat je zegt en als het niet op feiten is gebaseerd of je vertelt bepaalde verduidelijkende details er niet bij dan is het niet verstandig om een tendentieuze uitspraak te doen. Voor je het weet ben jij de gebeten hond en keert een discussie zich dan ineens tegen jou.

Het wordt al helemaal lastig met de huidige communicatiemiddelen en sociale media. ‘Share shit as it happens’. We herinneren ons de foto op Twitter na de ramp met vlucht MH17 van separatisten die een knuffel omhoog hield. Met zijn allen haasten we ons om die ‘vuile honden’ verbaal af te maken. Latere filmbeelden gaven een geheel ander beeld van wat er zich op dat moment afspeelde. Soms zou je willen dat we allemaal een muilkorf droegen…

Vaak leggen we iets op film vast maar helpt dat ook niet: een frietkar of een DAF wordt gestolen, maar we zien onvoldoende op de bewakingsbeelden om de hele gebeurtenis te kunnen beschrijven. Slechts één standpunt of één invalshoek.

Houdt daarom mijn reeds jaren oude grap uit de toeringbus in gedachten. De gids zei tot ons: ‘Als u hier naar links kijkt…’, waarop ik spontaan reageerde: ‘dan mist u wat er rechts gebeurt’. En zo is het hele leven: je kunt niet alles overzien en zonder feitelijkheden weet je al helemaal onvoldoende voor een oordeel. Een mening mag je hebben, laat hem vooral horen, maar geef geen oordeel zonder de achtergronden te kennen. Weet je die wel, vermeldt ze dan, opdat de anderen weten waarop je dat oordeel baseert.

‘De maat waarmee gij meet, zult ge gemeten worden’.