Voor velen staat het zo vast als een huis: de aarde wordt warmer en dat komt door de CO2-stijging in de atmosfeer die wij mensen veroorzaken.  De vraag is echter of dat allemaal wel waar is.

De laatste paar honderd jaar zijn er door het smelten van het ijs op de noordpool veel resten gevonden van mammoeten, neushoorns en andere dieren waaronder zelfs een kameel.  Dit bewijst enerzijds dat noordpoolijs aan het smelten is, maar anderzijds dat de noordpool vroeger het leefgebied is geweest van deze dieren. Voordat de noordpool in de huidige ijskap veranderde, is hij waarschijnlijk zo’n 14-22 °C warmer geweest, iets wat moeilijk in de schoenen van de mens kan worden geschoven.

CO2 of de zon
Temperatuurgrafieken die betrekking hebben op klimaatverandering beginnen pas in de tweede helft van de 19e eeuw. Hierdoor komt alleen de laatste opwarming vanaf 1880 in beeld en ontstaat de indruk dat de waargenomen temperatuurstijging van 0,7 °C uniek is. Omdat de stijgingen van CO2 in de atmosfeer en de temperatuur vanaf 1880 parallel lopen, denken velen gemakshalve dat ze oorzaak en gevolg zijn. Maar de temperatuurstijging blijkt onderdeel te zijn van een cyclische schommeling (de zgn. De Vries-cyclus) met een periodiciteit van ongeveer 200 jaar die samenhangt met de zon. Recent onderzoek heeft verder aangetoond dat er de afgelopen 500 miljoen jaar nauwelijks een verband bestond tussen CO2-gehalte en de temperatuur op aarde.

Cyclische veranderingen van de positie van ons zonnestelsel in het Melkwegstelsel, van de elliptische baan van de aarde om de zon, van de scheefstand van de as van de aarde en in de zon zelf, waaronder zonnevlekken, blijken daarentegen grote invloed te hebben gehad op de temperatuur.  Zonnevlekken, donkere koele gebieden op de zon omgeven door hetere gebieden, gaan samen met een enorme uitstoot van elektromagnetisch geladen gaswolken. Zonnevlekken zijn dagen tot weken te zien en hun aantal komt en gaat met een cyclus van zo’n 11 jaar. Maar de zon is – tot voor kort – 50 jaar lang actiever geweest dan in duizenden jaren daarvoor en deze verhoogde activiteit werd met een vertraging van 10 jaar gevolgd door een stijging van de temperatuur op aarde.

Onderzoek met de isotopen 14C en 10Be naar schommelingen van de temperatuur op aarde van de laatste 1000 jaar hebben o.a. vier oscillaties (slingerbewegingen) laten zien met een periodiciteit van 21, 62, 116 en 195 jaar. Het Middeleeuws Optimum (periode tussen 1100 en 1250 met een hogere temperatuur dan ervoor en erna), de Kleine IJstijd (periode van de 15-19e eeuw waarin de temperatuur in West-Europa gemiddeld 1-2 °C lager was dan nu) en de opwarming tussen 1994 en 2002 kunnen hiermee worden verklaard. Deze laatste opwarming was vooral het gevolg van het – voor het eerst in 1000 jaar – samenvallen van de 4 temperatuuroscillaties. Maar sinds 2007 waren er juist weer weinig of geen zonnevlekken te zien. Deze uitzonderlijke situatie is vergelijkbaar met die in het begin van de 17e eeuw. Op basis van de gegevens van de afgelopen 1000 jaar voorspellen onderzoekers een afkoeling van de aarde rond 2030 die mogelijk 100 jaar zal aanhouden.

zonnevlekken

Zonnevlekken. A. De situatie in 2000. B: idem in 2009, bijna alle zonnevlekken zijn verdwenen terwijl er alweer wat activiteit zichtbaar zou moeten zijn. C: Een zonnevlek in 2000 in UV-licht.

De invloed van de mens
Onderzoekers hebben zo’n 95% van de temperatuurstijging van de laatste eeuwen kunnen verklaren uit de vele  cyclische processen die verband houden met de zon.  De overige 5% (0,05 °C per eeuw) zou dus door mensen kunnen zijn veroorzaakt maar net zo goed door natuurlijke processen op aarde. Als de mens dit 1/20e deel van een graad al zou kunnen beïnvloeden, is dat natuurlijk slechts een druppel op een gloeiende plaat. 

Bovendien hebben we nog te maken met verschuivende tektonische platen, vulkaanuitbarstingen in oceanen en op het land, veranderingen in warme en koude golfstromen en meteorieteninslagen. De gevolgen hiervan zijn niet alle direct zichtbaar maar van een ongekend grote omvang over langere tijd.  Maar gelukkig heeft de natuur op aarde de afgelopen 4,5 miljard jaar zich aan alle veranderingen perfect aangepast zodat de kans groot is dat dat ook de 5,5 miljard jaar die de aarde nog heeft – als er zich tenminste geen catastrofale botsing met een ruimteobject voordoet – ook zal lukken.  Maar daarna wordt de grond onder onze voeten onherroepelijk te heet en dooft uiteindelijk het kaarsje.

Conclusie
De recente CO2-stijging wordt onmiskenbaar door de mens veroorzaakt maar heeft nauwelijks aantoonbare invloed gehad op de temperatuur op aarde tot nu toe. We hebben wel erg veel kapsones door te denken dat wij mensen de aarde aan het opwarmen zijn terwijl het aannemelijker is dat 95% van de recente temperatuurstijging komt door cyclische processen van vnl. de zon. Maar echte zekerheden over klimaatveranderingen in de toekomst kan geen enkele serieuze wetenschapper geven, het is net als met het dagelijkse weer, pas de dag erna heb je zekerheid hoe het eruitzag.

PS Denk nu a.u.b. niet – omdat ik op grond van argumenten niet geloof in de gangbare opvatting dat wij mensen door toename van CO2 in de atmosfeer de aarde opwarmen – dat ik een milieubarbaar ben.  Ik vind dat we de aarde niet moeten vervuilen en uitputten.  Dit geldt vooral voor het gebruik van fossiele brandstoffen, wat erg slecht is voor onze leefomgeving en gezondheid en daarom moet worden teruggedrongen.

Joop P van de Merwe

Joop P van de Merwe

Columnist op donderdag 1x per maand 2014-2015| voormalig internist-immunoloog (Erasmus MC)

1 Reactie

  1. Aad Rieken
    11 juni 2015 at 08:06

    Alle Jopen Met Egghead Voor-naam,
    Blijven Hopen Op IJspret Duurzaam.!