Column: Niet ver van mijn bed

Onder de indruk komt hij thuis uit school. Normaal gesproken is hij dat niet zo gauw, maar nu dus wel. Zijn klas, groep 7, heeft een les gehad over Anne Frank. Dat verklaart veel, zo niet alles. De oorlog, dat was lang voor zijn tijd en dat maakte het een beetje een ver-van-zijn-bed-gebeuren.

Maar Anne Frank met haar Dagboek zet het voor hem in een ander perspectief. Het gaat immers over kinderen – bijna net zo oud als hij, in ons eigen land – die zich moesten verstoppen omdat ze anders zouden worden opgepakt. En het liep helemaal niet goed af. Dat is toch bijna niet te geloven? Maar het is wel zo gegaan, Anne heeft het vereeuwigd in haar Dagboek. Zo wordt dit stukje geschiedenis ineens een beetje minder ver-van-zijn-bed.

Zelf heb ik de oorlog ook alleen van horen zeggen. Wel nog van horen zeggen via de generatie die het aan de lijve heeft ondervonden. Van mijn eigen ouders namelijk. Zij waren kinderen nog, acht en negen jaar, toen de oorlog uitbrak. Vooral mijn moeder, geboren en getogen in Maassluis, heeft er ondanks haar jonge leeftijd, veel van meegekregen. Het bombardement op de touwfabriek die vlakbij haar school stond en zelfs een gedeelte van het gymlokaal vernietigde. Samen met haar klasgenootjes moest ze schuilen onder de schoolbankjes. Maar ook de hongerwinter van 1944.

Terwijl mijn vader op een boerderij in Maasland, amper vijf kilometer verderop, in betrekkelijke rust en met gevulde maag de oorlog doorkwam, was er in Maassluis bijna niets te eten. Het gezin van mijn moeder moest leven van aardappelschillen en suikerbieten. Voor een beetje melk moest heel veel moeite gedaan worden. Op een gegeven moment was mijn moeder zo verzwakt en vermagerd dat zij, samen met nog een aantal kinderen uit Maassluis, voor zes weken naar het Friese Paesens- Moddergat werd gestuurd om bij een boerengezin aan te sterken. Bijna niet te geloven, toch?

Later ben ik nog eens met haar naar dat dorpje gegaan. Dit en haar verhalen maakten diepe indruk; het maakte de oorlog ineens een stukje minder ver-van-mijn-bed.

Uniek dat wij over de schouder van Anne mogen meelezen wat zij Kitty toevertrouwde. Dat raakt je, schokt je, het komt zo dichtbij, dat het als het ware gaat leven. Voor mijn zoon, zijn klas, voor mij, voor…

Net als het verhaal van mijn moeder en van anderen die echt wel schokkender zaken dan zij hebben meegemaakt in bijvoorbeeld concentratiekampen, verzet, als vrijheidsstrijders. Het liep vaak niet goed af.

Het is echt gebeurd. Niet eens zo heel ver van ons bed, slechts één of twee generaties geleden. Van de ene op de andere dag, belandden onze medelanders tegen hun zin in een gruwelijke oorlog. Een oorlog waarvan we tot op de dag van vandaag niet kunnen peilen wat het ten diepste met hen heeft gedaan.

Maar juist door al deze verhalen kunnen we onze vrijheid weer doorgeven aan de volgende generatie en dan zullen ook zij beseffen dat vrijheid niet vanzelfsprekend is, maar oneindig kostbaar.