Column: Onmogelijke vragen

Wat zijn je sterke en zwakke punten, wat zou je het liefst over 5 jaar doen, hoe functioneer je in een groep, waar stoor je je aan bij andere mensen en hoe ga je daar mee om, kun je een voorbeeld geven van iets dat je verkeerd deed en hoe je dat oploste?????

Vijf vragen die allemaal voorbij kunnen komen op een sollicitatiegesprek en waar iedereen zo veel mogelijk ‘sociaal gewenste’ antwoorden op probeert te geven zonder dat die hoeven te stroken met de werkelijkheid. En eigenlijk bestaat die werkelijkheid ook niet. Hoe je bent of reageert is afhankelijk van de groep waar je je in bevindt, van je (ochtend)humeur, van je ervaring en leeftijd, van het afwegen van belangen, etc.
Die complexe context maakt ook dat ik erg sceptisch ben over de vergaande conclusies die psychologen menen te kunnen trekken uit persoonlijkheidstesten. Op een antwoord op bijvoorbeeld ‘ren je de trap met twee treden tegelijk op?’ kun je toch geen karakters baseren?
Voor wat andere sprekende voorbeelden wil ik hier teruggrijpen op enkele vragen die in huize van den Berg voorbijkwamen tijdens het spelen van Astrotime, een horoscoopspel dat in de jaren negentig populair was. Het bestaat uit 12 rondes van elk drie voorgelezen praktijksituaties waaruit je degene moet kiezen die het beste bij jou past. Dan kan je dus het volgende taaie trio voor je kiezen krijgen:

-Wisselgeld
Aan de kassa denkt de caissière dat u 25 gulden had gegeven en het was maar 10. Als u ziet dat u teveel terug krijgt maakt u haar direct op deze vergissing attent

-Parkeerplaats
U bent al drie blokjes rondgereden als u een vrije plaats ontdekt. Ook een dame wil echter op hetzelfde moment haar auto daar parkeren. U staat zonder morren de plaats aan haar af.

-Eenzaamheid
Uw tante is een ingoede vrouw die alleen woont en zich vaak eenzaam voelt. Omdat ze hardhorend is zijn bezoekjes aan haar erg inspannend. Toch gaat u zo af en toe naar haar toe.

In alle 3 de gevallen heb ik in de automatisch aangenomen rol van de ideale burger aanvankelijk de neiging bevestigend te antwoorden maar bij verdere verdieping in de situaties is de zekerheid daarover snel verdwenen. Wellicht is die caissière chagrijnig, rijdt die automobiliste tegen de rijrichting in en laat die tante helemaal niet blijken dat ze de bezoeken waardeert.
Sterker nog, wanneer het me lukt om de geheugenbarrière voor ongewenst sociaal gedrag te doorbreken zie ik dat niet afgerekende artikel in mijn boodschappenwagen liggen, heb ik vandaag nog gescholden op die trage automobilist voor me en ging ik vroeger nooit naar die eenzame tante. Wat dat betreft ben ik gewoon een product van de jachtige consumptiemens uit de Randstad, voor welke simpele constatering geen persoonlijkheidstest nodig is.
Omdat bij het spel toch een keuze gemaakt moet worden ging ik in dit geval voor het Wisselgeld. Een antwoord dat dus net zo veel waard is als de ingestudeerde zwakke en sterke punten bij de sollicitatie.
Zekerheidje is wel dat solliciteren niet mijn sterkste punt is. Er zal vast samenhang zijn.