column nr 17

De tijd vliegt, het feest is er bijna. Als u dit leest over iets meer dan 4 weken.

FORZA!Maassluis staat voor de eigen dominante Nederlandse / Westerse cultuur, waarden en normen. Wij zijn voor Zwarte Piet, hieronder kunt u lezen waarom.

Mythe

Het sinterklaasfeest is een mythe, gebaseerd op verschillende mythologische figuren en de huidige vorm is ontstaan door vermenging en samensmelting van de – vaak voor christelijke – tradities en gewoonten en heeft dus niets te maken met slavernij.

Sinterklaas en Zwarte Piet zijn complexe figuren. Hun ontstaansgeschiedenis reikt veel verder dan de periode van de kolonisatie. Er zijn bovendien verschillende interpretaties en duidingen. Allebei de figuren hebben een ambigu karakter waarin positieve en negatieve elementen verwerkt zijn. Beide figuren evolueren mee met de tijdgeest.

Het Christendom heeft bestaande mythen en rituelen opgenomen. Zwarte Piet werd zo een verslagen en bekeerde ‘demon’ die op zijn beurt positieve en negatieve elementen in zich draagt. Deze invulling van Sinterklaas als winterheilige met een donkere gestalte als schaduwfiguur is, komt volgens Ghesquière alleen in Noord-Europa voor.

Ruprecht

De beste verklaring voor de oorsprong van de donkere metgezel van de Sint lijkt te liggen in het samengaan van christelijke en heidense tradities. […] De Knecht Ruprecht en anderen werden afgeschilderd als donker, harig en met horens. Allen werden geassocieerd met duisternis en vernedering, in contrast tot de edele witte Sint. […] In alle samenlevingen in kwestie werden ze gebruikt als imaginaire boeman om gehoorzaamheid bij de kinderen te wekken.

wikipedia: Boeman

Sinterklaas en Zwarte Piet vormen “twee kanten van dezelfde medaille […], een combinatie van Romeinse, christelijke, Grieks-orthodoxe, Germaanse en Noorse, maar ook heidense invloeden, die het Katholicisme en de Protestante Reformatie niet ongeschonden hebben doorstaan. Van der Scheer pleit voor een bevrijding van Zwarte Piet uit de erfenis van de christelijke traditie.

Piet is een held

Het wordt tijd dat hij zijn oude karakter weer laat zien. Een spottende, mythische figuur. Zwarte Piet is geen slaaf. Integendeel, hij is een held.

Veel tradities in het huidige sinterklaasfeest gaan terug tot de Nicolaas van Myra, hoewel er ook elementen van feesten en vereringen van voor de tijd van het christendom in herkenbaar zijn. Nicolaas van Myra is geboren in Turkije dat in het jaar 280 bij het toenmalige Romeinse Rijk hoorde.. Hij stierf op 6 december 342. In de 13e eeuw werd zijn naamdag vastgesteld
In de late middeleeuwen ontstonden de Sint Nicolaas markten. Na het kerkbezoek kocht men op de markt de geschenken voor het Sint Nicolaas feest.

wikipedia: Zwaret Piet

Reformatie

Het sinterklaasfeest heeft het in Nederland na de Reformatie moeten opnemen tegen protestantse bezwaren tegen de katholieke heiligenverering. Protestantse predikanten probeerden het feest af te schaffen, omdat zij het als een katholiek bijgeloof veroordeelden. Hierdoor transformeerde in de loop der jaren Sinterklaas in de Noordelijke Nederlanden tot een boeman. Hij werd uitgedost als een afschrikwekkende zwarte man met kettingen aan zijn voeten of met narrenbelletjes. Deze sinterklaasgestalte gaf snoepgoed aan brave kinderen en intimideerde ongehoorzame kinderen om hen tot gehoorzaamheid te bewegen. Als zodanig vormt hij in feite de voorloper van Zwarte Piet. Nogmaals niets van doen met slavernij! In Nederland had Sinterklaas aanvankelijk niet eens een begeleider.

Door de eeuwen
In de late 18e eeuw moest het feest gebruikt worden om kinderen op een positieve manier gehoorzaamheid en ijver bij te brengen. Toch zijn er in de 20e eeuw nog sporen van de boeman die met kettingen rinkelde en zijn zwarte knecht die kinderen in een zak stopt te vinden. Het sinterklaasfeest wordt in verschillende vormen in heel Europa gevierd van Frankrijk tot Bulgarije en van Italië tot Oekraïne. Maarten Luther schafte het sinterklaasfeest af in 1535; het Kerstkind wordt de brenger van geschenken. En zo ontstond verbasterd Santa Claus (de kerstman), migranten namen dit mee naar de nieuwe wereld. In Oostenrijk zijn de helpers Krampussen, en zien eruit als duivels! In Tsjechië verkleden kinderen zich in trio’s als Sinterklaas, de duivel en een engel.

in Tsjechië

Sinterklaas met de duivel en engelen tijdens een viering van Slowaakse immigranten in Canada +Uitbeelding van Nicolo in Salzburg (met krampussen en engel), duivels, sinister, zwart zou dat geen logische verklaring kunnen zijn? Een personage in de vorm van een zwarte man of duivelsgestalte bestond in de folklore al langer.

Naam
De naam Zwarte Piet werd tevens gebruikt als een van de bijnamen van de duivel, of zoals hij in Vlaanderen werd genoemd: Pietje Pek. Ook werden onder deze naam koboldachtige wezens of andere aardgeesten begrepen. De bijnaam ‘zwarte Piet’ werd vroeger bovendien wel vaker door en voor rovers en andere misdadigers gebruikt, (de zwarte piet toespelen?)
Men sluit niet uit dat de sinterklaasgestalte in eerste eeuwen na de Reformatie geregeld verkleed ging als een duister figuur, juist vanwege het taboe dat er bestond op het opvoeren van katholieke heiligen. Dat zou ook verklaren waarom de Ouwe Sunderklazen of Klaasooms op de Waddeneilanden soms zwartgemaakte gezichten of maskers op hebben.
Bronnen uit andere delen van Nederland en het aangrenzende Noord-Duitsland lijken het bovenstaande te bevestigen. Een Groningse beschrijving uit het einde van de 18e eeuw verhaalt hoe op sinterklaasavond mannen verkleed als duivels bij de huizen aanklopten.

Schoen zetten

In Nederland zet men vanaf ten minste de 15e eeuw de schoen. In eerste instantie gebeurde dat in de kerk en was de opbrengst voor de armen. (kunnen we dat niet weer in ere herstellen? Dus de schoen zetten bij supermarkt maar weggeven aan de mensen van de voedselbank of zo). Toch waren er in 1600 steden alhier die het wilden verbieden, omdat het rooms zou zijn.
Kunstschilder Jan Steen heeft in de 17e eeuw de sinterklaasochtend (kerstochtend?) op twee schilderijen vastgelegd. Daarop is ook goed te zien wat de kinderen in hun schoen kregen. Vaak was dat naast speelgoed verschillende soorten snoepgoed.

Pakjesavond
Een pakjesavond was vóór de Tweede Wereldoorlog geen algemeen verschijnsel. Er was ook geen nationale intocht.

zie deze filmbeelden:

FILM Bezoek Sint Nicolaas in 1930

 

Na de Tweede Wereldoorlog organiseerden Canadese militairen in Nederland een sinterklaasviering met een massa Zwarte Pieten. Sindsdien wordt Sinterklaas vergezeld door vele Pieten
Sinterklaas transformeerde echter gaandeweg van onzichtbare magische brenger van wonderbaarlijke gaven tot een opa-achtige kindervriend, die de kinderen met zijn Zwarte Pieten thuis met een zak vol cadeautjes bezocht.

Kleding
De kleding van Sinterklaas is afgeleid van die van een bisschop, inclusief de pontificalia, maar bevat enkele opvallende afwijkingen daarvan, en Sinterklaas is daardoor duidelijk te onderscheiden van een echte bisschop; een lang priesterkleed dat bij bisschoppen paars is. En rode mijters worden in de Katholieke Kerk niet gedragen. Kort na de reformatie waren er dus ook al vooroordelen toen tegen de Sint en nu betreft het Zwarte Piet en heet het racisme.

De staf van Sinterklaas heeft wel een duidelijk andere vorm dan die van een bisschop: de krul is groter en steekt aan beide zijden van de staf uit. De krul is een symbolische slang, teken van wijsheid en oneindigheid.

wikpedia: Pontificalia

Het dak op

Het rijden over de daken wijst mogelijk naar de Noordse oppergod Odin, die deze kunst ook beheerste (zie ook Wilde Jacht en Schimmelrijder). FORZA! Maassluis hoopt dat we dit jaar het Sinterklaas feest vieren zonder dat bepaalde bevolkingsgroepen zich te kort gedaan of beledigd voelen. Of om religieuze redenen ons prachtige oude historische feest veroordelen.
Gelukkig begint het te stabiliseren.

NTR: Geen ‘bontgekleurde’ Pieten meer in Sinterklaasjournaal. Die hele discussie heeft het voor best veel mensen bijna verpest, ook voor programmamedewerkers”, aldus Francissen.

Vol verwachting klopt ons hart. FORZA wenst u een feestelijke, vredige decembermaand toe.

 

 

Bea Scheurwater

Bea Scheurwater

Stelt vragen die tot nadenken | schrijft op VerenOfLood | Columnist 9-2016 t/m 9/2021

3 Reacties

  1. 4 november 2017 at 12:05

    Lees ook hoe Zwarte Piet is ontstaan uit Duivels en Piraten. Kijk op http://www.duivelsenpiraten.nl hoe het is gegaan. Deze theorie is gebaseerd op feiten. Het is de eerste theorie die zowel Zwarte Piet en de stoomboot uit Spanje kan verklaren. Lees het artikel en geef het nieuws door!

  2. Aad Rieken
    3 november 2017 at 08:02

    “Zwart en/of Wit……,
    Veeg Het Snel Weg!”

    Het Is al te lang een discussie,
    wat opgetrommelt wordt per-kussie.
    Hou nu toch eens op,
    en maak Zwart die kop,
    van je broer maar ook van je zussie!

  3. 2 november 2017 at 18:52

    Heerlijk, n stukkie geschiedenis! Leuk voor de leesles ook 😉