De mogelijkheden om ziekten te voorspellen, vast te stellen en te behandelen zijn de laatste jaren in een ongekende stroomversnelling gekomen. Maar de wet van behoud van chagrijn dreigt ook nu weer op te gaan: door het prijskaartje dat er aan hangt wordt de patiënt toch nog – onnodig – de dupe. Maar laten we eerst eens op een rijtje zetten wat de meesten van ons belangrijk vinden:

  1. Vrije artsenkeuze.
  2. Artsen en andere zorgverleners verlenen zorg op basis van vakkennis en ethiek; ze hebben een eigen verantwoordelijkheid, werken onderling samen en financiële motieven spelen bij geen enkele beslissing een rol.
  3. Producenten en leveranciers van geneesmiddelen en hulpmiddelen (variërend van gewrichtsprothesen tot rollators) werken nauw samen met patiënten en zorgverleners maar hebben geen invloed op de keuze van hun producten door zorgverleners.
  4. De zorgkosten worden betaald uit verschillende belastingen en de zorgpremies. De beheerders van dit geld – momenteel de zorgverzekeraars – betalen de kosten van zorg die door de zorgverleners nodig wordt geacht maar hebben geen invloed op welk aspect dan ook van de behandeling.

abjecte prikkels
In toenemende mate worden deze punten opgeofferd onder het motto van “betere zorg voor minder geld”. Beleidsmakers kunnen echter voor hun carrière vrijwel alleen scoren op het onderdeel “minder geld”, “betere zorg” heeft alleen hun belangstelling als mensen – zoals bv. Ben Oude Nijhuis vorig jaar – de publieke opinie mobiliseren. Over abjecte prikkels gesproken!

Maar waarom bemoeit de overheid zich met hoeveel geld wij uitgeven aan de gezondheidszorg en niet als het gaat om bv. een autoverzekering? Dat is omdat de zorgkosten grotendeels collectief worden gefinancierd. Het Centraal Planbureau (CPB) voorspelt dat de uitgaven voor de gezondheidszorg de komende decennia sterk zullen toenemen met positieve effecten op de kwaliteit van de zorg en op de algemene gezondheid van Nederlanders (CPB 2011; www.cpb.nl/persbericht/3211095/zorguitgaven-blijven-stijgen). Mooi toch? Want hoe vaak hoor je niet dat gezondheid “onbetaalbaar” is? Helaas wordt de zorg ervoor dat ook letterlijk: een modaal gezin betaalt nu al bijna een kwart van zijn inkomen aan zorgpremies (CPB, 2011). Wordt dat meer, zoals het CPB voorspelt, dan gaat dat ten koste van de besteedbare inkomens. Ondanks dat het geld binnen Nederland blijft, zeggen economen dat dit slecht is voor de economie…

kind of badwater
Kostenbeheersing is daarmee een belangrijke politieke uitdaging geworden, maar het kind wordt met het badwater weggegooid. Anders gezegd, kostenbeheersing wordt afgedwongen door stapeling van macht bij de zorgverzekeraars. Beperkingen van de vrije artsenkeuze worden op slinkse wijze door onze strot geduwd. De strop om de nek van huisartsen en specialisten wordt steeds verder aangetrokken om ze te dwingen goedkoper te werken. Zorgverzekeraars bepalen welke medische behandelingen en welke geneesmiddelen van welke fabrikant worden vergoed. Door dit laatste worden massaal goedkope geneesmiddelen geïmporteerd uit ontwikkelingslanden met aangetoonde veiligheidsrisico’s. De grootste bedreiging voor de komende jaren is echter dat zorgverzekeraars – een enkele uitgezonderd – meer van uw medische gegevens willen gaan inzien onder het mom van dat ze anders de uitgaven niet kunnen controleren. Natuurlijk “vrijwillig” maar wie weigert zal minder of niets vergoed krijgen.

Kostenbeheersing, een eufemisme voor bezuiniging, zal – als we de stelling van het CPB doortrekken – ten koste gaan van de kwaliteit van de zorg en de gezondheid van de Nederlanders. We moeten dus niet bezuinigen op de zorg maar inzetten op tegengaan van onzinnige uitgaven en verspilling. Neemt niet weg dat de zorgverzekeraars de laatste jaren samen toch nog zo’n 1,5 miljard euro per jaar winst hebben gemaakt….

bureaucratische moloch
Overheidsbemoeienis met de organisatie van de gezondheidszorg is niet erg succesvol geweest; en dat is ook een eufemisme. DBC’s (diagnose-behandel-combinaties), afschaffing van het ziekenfonds, invoering van marktwerking enzovoort hebben niet het gewenste effect gehad, integendeel. Maar wat verwacht je van een pasteuze overheid waarvoor zelfs de vergrijzing blijkbaar als een verrassing kwam….

kuilen graven
Oplossingen zijn dus niet eenvoudig en vereisen outside the box denken. De bureaucratische moloch is de grootste boosdoener. Juist daar zijn dan ook enorme besparingen te realiseren door af te stappen van het tot in detail registreren van alle handelingen die zorgverleners verrichten, over de volle breedte van de zorg thuis tot in academische ziekenhuizen. Een zinloze, werkverschaffende en demotiverende geld- en tijd verslindende bezigheid, vergelijkbaar met kuilen graven en weer dichtgooien als werkverschaffing. Volslagen idioot omdat we allemaal een verplichte verzekering hebben en allemaal recht hebben op zorg. Een simpele verdeelsleutel van het beschikbare geld – en dat is dan opeens héél veel meer – zou volstaan. Bijkomend voordeel is dat zorgverzekeraars overbodig worden, ook dat levert nog eens een enorme smak geld op, inning van de premies kan gemakkelijk via de belastingdienst.

self fulfilling fallacy
Maar de cijfertjes zijn nodig voor de “boekhouding” van de beleidsmakers, voor de fetisjisten van getallen en tabellen, om ons geld te kunnen rondpompen. Maar het is een self fulfilling fallacy. Zolang beleidsmakers – zonder enige onderbouwing – ongestraft kunnen beweren dat marktwerking in de gezondheidszorg nodig is om kostenbewustzijn te creëren bij patiënten, zorgaanbieders en zorgverzekeraars omdat we anders teveel gebruik zouden maken van de zorg, ja zolang zijn die cijfertjes broodnodig, zolang zal deze krankzinnige bureaucratie blijven voortbestaan en zolang zal worden gekozen voor de weg van de minste weerstand: meer macht naar de zorgverzekeraars.

Hoogtijd dat we die weerstand flink gaan opschroeven en de stapeling van macht terugdraaien. Misschien een goed onderwerp om met de kerstdagen een boom over op te zetten, helaas kan ik het niet leuker maken…

Joop P van de Merwe

Joop P van de Merwe

Columnist op donderdag 1x per maand 2014-2015| voormalig internist-immunoloog (Erasmus MC)

3 Reacties

  1. Aad Rieken
    24 december 2015 at 13:10

    ”Tandenknarsend” Is De Norm….,
    Tenenkrommend” Voor De Vorm!”

    Je Hoeft Niet Ziek Te Zijn…..,
    Om Beter Te Willen Worden!

  2. 24 december 2015 at 08:46

    Hoe doen wij dat? Hand in hand zeggen: “wij verzekeren ons niet meer?” Lastig hoor. Er wordt voor en over ons beslist.