Column(12): Omgaan met een narcist

Op mijn vorige column was er een reactie van een lezer die vroeg om ook te schrijven over omgaan met een narcist(m/v) en hij deed dat “voor een vriend”. Waarom hij dat doet mag Joost weten.

Er is in de GGZ wereld voldoende informatie voorhanden op het gebieden op narcisme. In DSM-V (Diagnostic and Statistical Manual of Mental Disorders, 5e versie) staat qua narcistische persoonlijkheidsstoornis geen beschrijving meer als zodanig.

Er wordt in DSM gesproken over kenmerken van een persoonlijkheidsstoornis. Evidente kenmerken van de narcistische persoonlijkheidsstoornis zijn: gebrek aan empathie, grootheidswaanzin en behoefte aan bewondering.

Ik moet aannemen dat niet iedereen van het bestaan van DSM-V weet. Daarom heb ik die informatie weer eens opgezocht. Er staat in DSM-V een zeer uitgebreide opsomming van deze kenmerken:

• In eerste opzicht charmant, veel zelfvertrouwen en eigenwaarde
• Snel in de verdediging
• Zelfkennis gaat vaak verloren onder grootheidswaanzin
• Gebrek aan spontaniteit
• Gebrek aan uiting van gevoel
• Ongeïnteresseerd over komen op anderen
• Zwak zelfbeeld (minderwaardigheidsgevoel compenseren)
• Vraagt veel om bevestiging van persoon en handelen aan anderen
• Diepgewortelde onzekerheid
• Moeite met uiterlijke verouderingsverschijnselen
• Willen altijd positief overkomen op anderen en zullen dit overdreven tonen
• Egocentrisch gedrag vertonen
• Alleen om zichzelf bekommeren, niet om anderen
• Geen werkelijke gevoelens kunnen tonen
• Kan niet tegen kritiek
• Wil graag bewondering
• Doen zich voor zoals ze willen dat anderen hen zien, niet hoe ze daadwerkelijk zijn
• Hebben moeite met liefhebben, maar ontvangen dit vaak zelf wel graag
• Vinden zichzelf bijzonder en uniek
• Willen graag alleen met “gelijken” omgaan
• Ontkenning van problemen rondom eigen persoon en narcisme
• Erg gevoelig voor (non-verbaal) gedrag van anderen
• Kunnen zich vaak slecht inleven in anderen
• Weinig aandacht voor mening van anderen
• Energiegehalte in verhouding met zelfvertrouwen
• Gebrek aan empathie
• Altijd leven naar hun ideaalbeeld in plaats van hun zelfbeeld
• Depressiviteit bij (kleine) tegenslagen
• Altijd angst voor minderwaardigheid
• Het nooit goed genoeg vinden (zowel eigen gedrag als dat van anderen)
• Anderen idealiseren om ze lief te kunnen hebben
• Gevoelens van zwakheid en minderwaardigheid
• Zien hun gedrag niet als een probleem
• Komen vaak koel, afstandelijk en berekenend over
• Scheppen graag op over eigen prestaties en doen minderwaardig over prestaties van anderen
• Kunnen geen relaties behouden (wisselen vaak van partner)
• Jaloezie
• Snel zoeken van nieuwe partner na beëindiging van “oude” relatie
• Slecht praten over verbroken relaties
• Manipuleren om nieuwe relaties aan te gaan (personen voor zich te winnen)
• Obsessief gedrag met betrekking tot fantasieën over ideale “ik”
• Onbetrouwbaar in relaties
• Verlatingsangst
• Altijd anderen de schuld geven, eigen verantwoordelijkheid ontkennen
• Kunnen geen echte liefde geven
• Geen hulp willen/accepteren
• Slecht behandelbaar voor aandoening
• Gevoel van innerlijke leegte
• Doet zich superieur voor

Dit is een flinke lijst met kenmerken waaraan je kunt merken dat je met een persoon te maken hebt die lijdt aan narcistische persoonlijkheidsstoornis. Deze stoornis is tweezijdig. Aan de ene kant staat een opgeblazen gevoel van zelfbelang en zucht naar bewondering centraal, en aan de andere kant is er sprake van een extreem gevoel van minderwaardigheid en onzekerheid. Narcistisch gedrag is vaak lastig te herkennen.

Mensen met een narcistische persoonlijkheidsstoornis vertellen over het algemeen graag over hun probleemloze leven, grootse toekomstplannen en buitengewone prestaties en capaciteiten. En wanneer je zo iemand oppervlakkig kent, kun je dan ook erg onder de indruk raken van zo’n getalenteerde persoonlijkheid.

Veel voorkomende snel herkenbare kenmerken zijn:

• Mensen met narcisme zijn ervan overtuigd dat zij meer ‘bijzonder’ zijn dan andere mensen. Dit laten zij ook graag aan anderen merken.
• Iemand met een narcistische persoonlijkheidsstoornis wil constant bewonderd worden. Hij of zij geniet daar enorm van.
• Een gebrek aan empathie
• Gespeeld charmant zijn
• Verslaafd aan aandacht krijgen
• Agressief gedrag vertonen
• Gebrek aan emoties
• Een groot ego
• Macht willen hebben
• Gebrek aan berouw of schuldgevoelens
• Extreem jaloers zijn

Wat je ziet gebeuren: plannen worden niet waargemaakt, collega’s hebben last van het egocentrische en (subtiel) manipulerend gedrag waarbij afspraken soms niet worden nagekomen. Partners en kinderen van iemand met narcisme voelen zich vaak niet gehoord en gesteund, krijgen zelf weinig ruimte om eigen ideeën te ontplooien of krijgen soms zelfs met agressie te maken.

Echter bij de gedragsanalyse ontstaat ook twijfel want aan de onzekere kant van narcisme liggen angst, somberheid en depressies op de loer. Depressiviteit kent vele andere oorzaken waaronder autisme, chronische ziekte, langdurige werkloosheid, gebrek aan sociale contacten, medicijngebruik. Daarmee is depressiviteit geen betrouwbare indicator.

Dat partners zich niet gehoord noch gesteund voelen is op zich ook geen betrouwbare indicator. Bepaalde gradaties van autisme leiden namelijk ook tot dit gedrag zonder dat er sprake is van narcisme.

De kernvraag is “Hoe om te gaan met een persoon met deze stoornis?”.

Mijn advies – gebaseerd op ervaringen in mijn vroegere werkkring – is dat jij je nooit moet laten inpalmen. Blijf in gesprek met die persoon maar doorzie de manipulatieve gedragsuitingen. Laat je niet manipuleren. Het te veel aanpassen en jezelf wegcijferen, leidt tot steeds meer innerlijke uitholling van jezelf maar ook tot bijvoorbeeld burnout klachten, ondefinieerbare fysieke klachten en allerlei vormen van stress.

Waak voor die co-dependentie! Dat is aanpassingsgedrag waarbij jij meestal onbewust, jouw eigen gevoelens en behoeftes opzij zet én de wensen en verlangens van de ander boven jouw eigen behoeften stelt.

Je gaat je dan namelijk steeds afhankelijker voelen van de waardering en bevestiging van die manipulatieve ander. Het aanpassen gaat je op termijn steeds meer kosten dan opleveren. Je krijgt het gevoel jezelf kwijt te raken.

Als je dus met een narcist (m/v) te maken hebt, is het zaak bij jezelf te blijven, anders ga jij eronderdoor. Je kunt er dan nog beter vandoor gaan. Het blijft namelijk een permanente strijd tegen die stoornis.

Reageren? … Blader naar beneden plaats jouw reactie direct onder artikel [binnen 30 dagen na publicatiedatum]

⊗——het einde ——⊗