Column(13): Wood Wide Web

column nr : 13

In een natuurlijk bos geven soortgenoten elkaar de ruimte. Hun kronen groeien beleefd van elkaar af. Moederbomen houden hun nakomelingen in hun schaduw voor hun eigen bestwil. Als kleine boompjes groot én sterk willen worden, moeten ze heel langzaam groeien.

We hebben een paar tropische dagen achter de rug. Een heerlijke plek om met deze temperaturen verkoeling te vinden is het bos. Zo bracht ik deze warme dagen door onder de bomen, al zittend op een bankje vond ik de inspiratie voor deze column.

Ik herinnerde me een boek dat ik van een vriendin had gekregen. Een boek van Peter Wohlleben “ Het verborgen leven van bomen”. Het is een boek voor de jeugd maar dat zijn voor mij juist boeken waar ik veel van leer. Simpel, helder en verbeeldend vormgegeven maakt dat bepaalde ideeën makkelijk zijn voor te stellen.

In het bos gebeuren verbazingwekkende dingen. Boswachter Peter Wohlleben is al dertig jaar bosbeheerder en heeft er twintig jaar over gedaan om te concluderen dat bomen sociale wezens zijn. Hij combineert de laatste wetenschappelijke inzichten met zijn eigen ervaringen uit het bos. Zijn insteek roept verwondering op. Hij laat ons opnieuw kennis maken met levende wezens die we dachten te kennen, maar nu pas leren begrijpen. Hij neemt ons mee in een wereld wat voor velen nog onbekend is..

Een bos is te vergelijken met een menselijke samenleving, een familie of zelfs het leven van de mens. Samenwerken, elkaar beschermen en ondersteunen om te leven, te groeien en te ontwikkelen …we kunnen veel van bomen leren.

“In een natuurlijk bos geven soortgenoten elkaar de ruimte. Hun kronen groeien beleefd van elkaar af. Moederbomen houden hun nakomelingen in hun schaduw voor hun eigen bestwil. Als kleine boompjes groot én sterk willen worden, moeten ze heel langzaam groeien”.

Zo omschrijft hij een soort bomenschool. Jonge boompjes staan in een soort van schoolklassen bij elkaar. Ze leren zich door ervaring -in de schaduw van hun ouder- te ontwikkelen en groeien. Als kleine bomen uit zaden naar buiten piepen, doen ze dat met heel veel tegelijk, zo ontstaat er een soort bomencrèche. De ouders die veel groter zijn zoeken met hun wortels naar de wortels van de jongeren. Ze verbinden zich daarmee en voeden zo de jonkies. Ze krijgen suikerwater omdat ze nog weinig licht kunnen opvangen en daardoor zelf in hun blaadjes nog geen suikerwater kunnen aanmaken. Ze zijn nog afhankelijk van de ouders.

Als de jonge bomen een meter hoog zijn moeten ze naar school. Het belangrijkste vak is leren “recht groeien” zodat ze tijdens heftige stormen niet afbreken. Zo staan ongeveer honderd boomleerlingen bij elkaar. Ze moeten zich goed uitstrekken om een beetje licht op te vangen. Sommige lolbroeken volgen hun eigen weg. Ze gaan naar links en dan weer naar rechts en groeien daardoor langzamer. Dit maakt het lastiger om licht op te vangen en de jonkies sterven daardoor eerder.

In de meeste bossen werken de boomklassen niet meer goed omdat veel moederbomen gekapt worden. De boomkinderen groeien dan krom en veel te snel omdat ze veel licht krijgen. Ze maken veel suiker aan en sterven al na twee a drie honderd jaar. Misschien omdat ze ongezond geleefd hebben.

Bomen beschermen elkaar. Ze werken samen tegen aanvallers, ze communiceren met elkaar… Als een dier een hapje neemt uit een bast, een blad of aan een takje knabbelt wordt dat opgemerkt. Hij pompt direct een vloeistof naar de wond wat vies smaakt of zelfs giftig is. Het dier houdt vaak op met eten en verdwijnt. De boom waarschuwt anderen via geurtaal. Hij stuurt een speciaal luchtje met de wind mee naar de omringende bomen. Ze ruiken die stof en beginnen direct ook een giftige stof in hun bladeren te pompen.

Maar als de wind een andere richting opwaait hebben ze een probleem. Daarom zijn er ook bomen die via hun wortels en via schimmels in de grond communiceren met de wortels van andere bomen. Ze gebruiken elektrische pulsjes. Paddestoelen zijn een belangrijk onderdeel van het ondergrondse netwerk. Ze nemen de boodschap van de boom aan en leiden deze verder door hun gesponnen ragfijne draden. De wetenschap noemt dit het “wood wide web”.

Bossen zijn socialistisch, ontlenen hun bestaansrecht aan gelijke kansen. Om te overleven is het belangrijk dat ze het allemaal goed doen. Daarom wisselen de wortels van bomen onderling en in samenwerking met schimmels in de bodem voedingsstoffen uit. Een boom die pech heeft met slechte grond krijgt gewoon wat extra voeding van een boom verderop die wel geworteld is in goede grond. Zo kunnen ze allemaal gezond groeien.

Bomen kunnen zieke en zwaargewonde soortgenoten nog eeuwen in leven houden. Er zijn gevallen bekend waarbij een hele grote beuk die vierhonderd tot vijfhonderd jaar geleden is omgezaagd nog in leven wordt gehouden door de bomen er om heen.

© PXB-CC – jplenio

Er zijn genoeg bomen die er alleen voor komen te staan. In de stad worden ze ver uit elkaar geplant omdat er ruimte nodig is voor straten en huizen. Het gevolg is dat ze nauwelijks met elkaar kunnen communiceren omdat er onder het asfalt geen paddestoelen netwerk groeit. Peter Wolleben omschrijft dat als “ het bos internet werkt niet”. De afstand tussen de bomen is te groot waardoor de wortels elkaar niet kunnen bereiken. Ze kunnen elkaar geen suiker geven als er één ziek is.

‘Het verborgen leven van bomen’ liet mij zien dat we veel invloed hebben op hun ontwikkeling. “In een handje bosgrond leven evenveel levende wezens als er mensen zijn op aarde.” Ze leven samen als families en helpen elkaar en dat zouden we moeten koesteren. Mooi om bij stil te staan als we de komende zomer periode een boswandeling maken.