Column(31): Over vampiers en anders soorten vleermuizen

Het zijn wonderlijke wezens, de enige vliegende soort zoogdieren, de vleermuis! Even wat droge feitjes: In de hele wereld komen vleermuizen voor behalve in de poolgebieden er zijn ca 980 soorten en dat is na de knaagdiersoorten de rijkste orde binnen de zoogdieren.

Deze soorten zijn weer verdeeld in 18 families. Om het geheel voor jullie wat overzichtelijker te maken, de soorten hier in de omgeving horen tot de kleine soorten de Micro-chiroptera en dat zijn insecteneters, dat zijn ca 800 soorten. De rest zijn vruchteneters en komen in een warmer klimaat voor.

Even naar onze vleermuizen. Zuid Hollands landschap heeft ervoor gezorgd dat de vleermuizen die in het Staelduinsebos leven daar ook kunnen blijven, de bunkers waar ze wonen worden met rust gelaten en er wordt regelmatig gecontroleerd en geteld. Helaas is er bij de bunkers veel vandalisme, soms wordt het als opslagplaats gebruikt voor gestolen goederen. Zo jammer… Er wonen in de bunkers ca 200 vleermuizen verdeeld over zes soorten! Het zijn de watervleermuis, grootoorvleermuis, gewone dwerg, kleine dwerg, meervleermuis en baardvleermuis. Voor ons als leek niet te onderscheiden als ze vliegen maar ik geloof Boswachter Fred Spreen op zijn mooie ogen…

Toch waren wij in Limburg dit jaar en daar waren een grote groep vleermuizen die steevast om 21.30 op de klok af over de camping scheerden en die waren opvallend groter dan die ik hier wel eens zie, dus misschien dat een kenner wel verschillen ziet bij de verschillende soorten als ze vliegen.

Goed dat waren wat feitjes, waarom worden vleermuizen als eng ervaren? Ze doen niks.. (nou ja corona onder de mensen brengen, een kleinigheidje… is dat bewezen trouwens?) maar hier in Nederland komen vleermuizen en mensen nooit in contact met elkaar. Met Halloween zien we naast heksen en spinnen veel vleermuizen afgebeeld. In die categorie horen ze blijkbaar. Terwijl ik ze associeer met vakantie. Mijn vakantie begint bij de eerste gesignaleerde vleermuis. Oké naast een glas witte wijn op het terras en het ontbijt in de zon bij de caravan, maar toch… Misschien komt hun slechte imago door de vampiers onder de vleermuizen, de soorten die bloed drinken. Ze bestaan echt en daar gaat de fantasie op hol al is de werkelijkheid minder schokkend dan het klinkt. Er zijn soorten die afgaan op het geluid van de ademhaling van een slapend dier als een koe of paard. Ze maken een gaatje van 5 mm meestal in hun poot en likken een lepel bloed op gedurende een half uur. Dus dat valt allemaal reuze mee; daarbij is dit verguisde dier heel sociaal, ze delen voedsel en zorgen voor andermans kroost. Helaas brengen ze ook ziektes over als hondsdolheid!

Vleermuizen….ik kan er uren naar kijken, ze vliegen heel anders dan vogels, heel schichtig en rakelings langs elkaar en obstakels. Een vleermuis kan 1000 insecten per nacht eten, dat is voor de muggenstand wat ons betreft gunstig!

Wat deze beestjes ook uniek maakt is de echolocatie. Al in 1793 hadden wetenschappers ontdekt dat als je vleermuizen hun ogen uitsteekt, ze toch ’s nachts alle obstakels hoe klein ook kunnen omzeilen maar als je hun oren dicht stopt niet. Maar verklaren konden ze het niet. Pas in 1938 werd echolocatie geconstateerd. In Blijdorp legde ik dat als volgt uit aan kinderen bij de toenmalige vleermuisgrot: Als je een voetbal tegen een muur schopt is die sneller terug als je dichtbij staat, sta je ver van de muur dan duurt dat langer. Vleermuizen zenden hele hoge tonen uit die wij niet kunnen horen. Als ze snel terugkomen is er iets dichtbij en als het langer duurt verder weg daardoor kunnen ze van alles omzeilen behalve als het om bv een mug gaat dan vreet die hem op. Vleermuizen maken ook een piepend geluid die goed horende mensen kunnen horen, wat??? DIE GOED HORENDE MENSEN KUNNEN HOREN! Ik niet dus… Die gebruiken ze om met elkaar te communiceren.

Vleermuizen zijn ook wel gewoontedieren, ze vliegen vaak dezelfde route. Veel van de vleermuizen uit het Staelduinsebos foerageren boven de Oranjeplassen en nemen steeds dezelfde route. De meeste vleermuizen leven in grote groepen en overwinteren in koele ruimtes als grotten, bunkers, kelders e.d. Dat hier moeten overwinteren is logisch want er zijn te weinig insecten om de winter door te komen. Voor ze in winterslaap gaan paren ze en zijn dan niet gelijk bevrucht, de bevruchting vindt pas plaatst in de lente. Ze krijgen één jong dat ze voeden met melk en die met hen meevliegt vastgeklemd aan de buik. Vleermuizen kunnen wel 30 jaar oud worden dat is nodig omdat ze zich maar traag voortplanten.

Nog even over de vruchteneters, deze gaan niet in winterslaap uiteraard. De bekendste is de vliegende hond. Deze zijn heel groot en leven in grotten. Ze vliegen ook overdag en gaan op de geur van fruit af. Als ze eten, poepen ze gelijk daardoor hangen ze niet ondersteboven zoals ze in de grotten hangen anders zouden ze in hun bek poepen! Hun sonar is heel grof en niet goed ontwikkeld, ze hebben het alleen nodig om de grot uit te komen. De fruiteters zijn in de tropen belangrijke bestuivers. Sommige planten zijn er totaal afhankelijk van.

In de kunst is de vleermuis een gewild object, er zijn prachtige pentekeningen en etsen van gemaakt en ook in de dichtkunst wordt de vleermuis bezongen. Bekend is de het gedicht van Bertus Aafjes: Eerste Vleermuis, zoek maar op het is prachtig maar te lang om te citeren. Daarom dit gedichtje van Odgen Nash (vertaald door Kees Broos):

Ik vind zo een vleermuis heeft wel wat:
hij is geen muis, hij is geen rat.

Hij heeft wel vleugels maar geen veren
en kan onhoorbaar musiceren.

Hij zigzagt door de avondlucht,
Is nooit in dameshaar gevlucht.

Dit is een feit waarvan een man
zijn vrouw ooit overtuigen kan.

Je zult ze nu niet tegenkomen maar over een paar maanden als je de koekoek weer hoort, de eerste hommels en bijen weer te zien zijn, de krokusjes bloeien dan zijn ze er weer. Ik verheug me er nu al op.

Reageren? ... Blader naar beneden plaats jouw reactie direct onder artikel [binnen 30 dagen na publicatiedatum]

⊗——het einde ——⊗