Column(32): Fantasie-Minister van Onderwijs (II)

column nr: 32

Ik eindigde afgelopen woensdag met:

Het mooie is dat de PISA een inkijkje biedt in de onderwijsvormen die het verhoudingsgewijs het beste doen. Wat is de formule voor geweldig onderwijs en wat zou Nederland moeten jatten? Tja, nu hebben we een probleempje. Speciaal ter voorbereiding op deze column sleepte ik mijn boek “Teach like Finland” erbij om te leren van deze bestseller. Blijken ze te zakken op de lijst. Toch jammer. Kunnen we dan geen conclusies meer trekken? Ja hoor, want sommige zaken komen overeen met het onderwijssysteem in Singapore, dus ik doe net alsof ik gek ben. Hop, daar gaan we.

Dit gaan we jatten, mensen!

Om te jatten-tip 1

Meer aandacht voor de rol van de docent. In Finland (sorry, daar ben ik weer) stond de docent nét als hier in Nederland tegenwoordig, zo rond het jaar 2000 niet zo hoog in aanzien. Zowel in Singapore als Finland is die status én de rol van docent inmiddels flink verbeterd. Kortweg zie ik hier een aantal overeenkomsten: de docent heeft meer de rol van onderzoeker, deskundige. De docentopleiding is al meer gericht op het doen van onderzoek en dat zet zich voort in het dagelijks werk.

Er is een systeem van senior versus junior docenten en de mogelijkheid je verder te specialiseren op gebied van pedagogiek of didactiek. In Singapore kan de leerkracht kiezen voor een loopbaan als lesgevend docent, met toenemende bevoegdheden. Het onderwijskundige pad leidt naar specialisatie op ontwikkeling van onderwijs en uiteindelijk naar de rol als docent op onderwijs-opleidingen. Die opleidingen selecteren erg streng; slechts één op acht krijgt toegang.

Alles ademt dus een zweem van innovatie en voortgang uit. Heel belangrijk om mensen blijvend uit te dagen! Die uitdaging brengt trouwens ook het daarbij behorende prijskaartje mee. Docenten verdienen gelijkwaardig aan andere hoogopgeleiden. Toen er in Nederland werd beknibbeld op onderwijs, werden in Singapore en Finland de lonen sterk verhoogd/verdubbeld.

Neem dat meteen even mee voor de staking komende maart.

Om te jatten-tip 2

Docenten in Singapore en Finland staat beduidend minder uren voor de klas, zodat ze daadwerkelijk tijd hebben voor onderzoek en innovatie. Ik hoor de juffen/meesters hier bij het idee alleen al een massale zucht van verlichting slaken. Kinderen zitten dus gewoon minder lang op school en kunnen dus langer buitenspelen. In Amerika staan docenten veel langer voor de klas (50% meer dan in Finland) en het resultaat is echt niet om over op te scheppen. Meer lestijd levert niet per se betere resultaten. Geloof me, de sprint-aanpak is slecht voor jezelf en dus voor je klas. Ik ken het. Ik zit regelmatig in de auto het volgende lesplan uit te dokteren en sta onder de douche de voortgang van een leerling te overdenken. Niet handig. Niet doen dus. Rust, mensen. RUST (* note to self). Het feit dat we met z’n allen omvallen op de eerste vakantiedag is niet gezond.

Dus: meer betaald krijgen én minder uren voor de klas.

Om te jatten-tip 3

In beide landen (ik word een beetje moe van de herhaling) zijn de kinderen veel langer bezig met het concrete niveau van oefenen, in plaats van het eindeloze werkbladen-werk. Alleen al de aanloop naar de breuken duurt daar veel (maar dan ook echt véél) langer dan hier. De tafels? Concreet materiaal. Daardoor wordt rekenen meer als een spel en dus als plezierig beschouwd. Leerlingen kiezen daar vaker voor een pakket met wiskunde erin. Hahaha, ik ken er een paar hier die van hun stoel zouden flikkeren van verbazing. Nee? Vrijwillig wiskunde? Zijn ze gek daar?

Om te jatten-tip 4

De invloed van de thuissituatie is in zowel Singapore als Finland kleiner. Hoe dat komt? Singapore heeft een strevercultuur. Alleen het beste is goed genoeg. Het stikt er dus van de bijlessen in de avonden. In Finland staat het welzijn hoog op de agenda en dus ook in het curriculum. Brain breaks worden ingepland, niet random aangeboden. NA drie kwartier onderwijs geldt standaard een kwartier pauze, die graag en vaak buiten wordt genuttigd. Er wordt meer bewogen tijdens het leren en in de pauzes. Hogerejaarsleerlingen worden als pauze-activators aangewezen om de jongere kinderen in een spel te betrekken.

Bovendien wordt er gebruik gemaakt van ‘paspoorten’ om buitenspelmaterialen te mogen lenen. Denk aan basketballen, hoepels, fietsen, steps, springtouwen. Ook hier wordt e.e.a. geregeld door de oudere leerlingen. Ook tijdens het leren wordt bewogen. Denk aan diversiteit in werkvormen! Mijn persoonlijke favoriet. Ik organiseer regelmatig alternatieve reken- of taallessen, waarbij we het hele lokaal door moeten, op jacht naar vraag en antwoord. Denk aan een levend ganzenbord aan de hand van een gelezen boek. Met grotere klassen doe ik graag roulerende activiteiten, zodat ik de klas splitst in kleinere groepen. Iedereen rouleert per kwartier of half uur van activiteit, alles rondom een bepaald thema. Of wat dacht u van het staan tijdens voorlezen en uitbeelden van het verhaal?

Om te jatten-tip 5

Het spijt me, dit is een hele lange column. Nog eentje, gewoon omdat ik hem niet wil laten liggen. In Finland is een vak genaamd Ethiek. Het lijkt op ‘Sociale vaardigheden’ meets ‘Maatschappijleer’. Het is het moment voor een klas om nieuwe ideeën te bespreken, discussies aan te gaan en tegelijkertijd de leerlingen wereldwijzer te maken. Eerlijk gezegd vind ik het vak maatschappijleer nogal….tja, fantasieloos? Ik kan misschien het goede woord niet vinden, maar er kan zéker nog aan gesleuteld worden.

Zo, en nu stop ik echt. Volgende keer. Misschien kan ik dan ingaan op Maatschappijleer of in dit geval: Ethiek. Het nieuw te verplichten vak vanaf groep 4. Ja, echt. Dan al. Maar wie weet wat voor geweldige voorstellen er in de reacties komen.

PS: Vergeet niet even uw antwoord op de PISA-vraag uit de woensdagcolumn daar achter te laten!

(KLIK)