Column(80): In de spagaat op Koningsdag

Zo’n twee jaar geleden vond ook de onderwijsinspectie dat het wel wat minder kon met al dat ‘feestgedruis’ in de klassen, gezien de dalende prestaties. Tegelijk wordt een poging tot vermindering van de werkdruk voorgesteld. De aandacht moest uitgaan naar de verplichte lesstof.

De schoolprestaties van vijftienjarigen zakken in Nederland steeds verder weg. De leesvaardigheid van middelbare scholieren in ons land is met een flinke klap gedaald tot onder het gemiddelde van de 37 rijke landen die meedoen aan het driejaarlijkse Pisa-onderzoek, waarvan de resultaten vanochtend zijn gepresenteerd.
(bron: Onderwijsblad, 2019)

‘Zorgwekkend’ wordt het genoemd.

Ik weet niet hoe het met u gesteld is, maar ik merk weinig van die zorgen. Nergens wordt geschrapt in het jaarprogramma en ook Koningsdag moest weer gevierd worden.

Basisscholen hebben vaak de taak om nationale feestdagen zoals Koningsdag te organiseren en te vieren, om een gevoel van nationale trots en eensgezindheid uit te dragen. Sinds 2013 wordt Koningsdag ook op scholen gevierd, de laatste vrijdag voor de meivakantie. Als achterliggend doel om gezond eten en bewegen in de schijnwerpers te zetten. Dat deze dag kan worden aangewend om onze nationale tradities te vieren, kan ik waarderen. Maar tegelijkertijd zorgt het ook voor een grotere belasting van onderwijzend Nederland en het is dus de vraag hoe opbrengst en kosten zich verhouden. Het is een spagaat die ik vaker voel: aan de ene kant het willen bieden van kwalitatief sterk onderwijs met een zo hoog mogelijke opbrengst, maar ook het sociale en culturele aspect willen benadrukken.

Kneuterige gezelligheid
Voorheen werd Koningsdag gewoon in gemeentes gevierd op die ene dag en deden scholen er niets aan. Tenminste, ik kan me echt niet heugen dat wij ooit nog een aparte Koninginnedag vierden. Ik kan er naast zitten natuurlijk. Het Wilhelmus en de opening van de dag bij het gemeentehuis in Maasland en dan in optocht naar de kazerne, waar allerlei kinderspelen klaarstonden, herinner ik me nog wel levendig. Met een strippenkaart om je nek.

Schiebroek
Onze band The Coast stond deze Koningsdag in Schiebroek op het podium. De welbekende kleedjes met allerhande speelgoedjes, teddyberen en stapels boeken deden gemoedelijk aan. In de verte hoorde ik de band van vóór ons al opwarmen. In de rij voor muntjes dan maar. Achter het eerste veld met podium, was een veld volgebouwd met luchtkastelen, klimbergen en net als 40 jaar geleden in Maasland, de ouderwetse spelletjes. En ja, ook hier in Schiebroek zag ik de strippenkaart weer terugkeren. Toch lekker, dat ouderwetse.

Op school
Het verschilt per school ontzettend hoeveel budget en energie er in de Koningsdag gegoten wordt. Ik zag een school die all-out ging met luchtkussens en disco-achtige narigheid op een veld. Dat zal het e.e.a. aan logistiek en voorbereiding gekost hebben. Welke docent of onderwijsondersteuner is daarmee opgezadeld en moest extra overuurtjes draaien danwel structurele taken laten varen? Bovendien: dergelijke onkosten betekenen dat elders wellicht minder lesmaterialen kunnen worden aangeschaft. Je kunt je euro’s maar één keer uitgeven. Gelukkig hield ‘mijn’ school het klein; financieel geen grote aderlating en energiegewijs redelijk binnen de perken, vergeleken met het bovengenoemde spektakel.

Niet alleen organisatie en budget speelt een rol, ook het verstoren van het reguliere programma (hallo, CITO en IEP toets!) vind ik een belangrijk argument. Het zorgt voor het verlies van instructie- en verwerkingstijd, die we hard nodig hebben om alle doelen op tijd te behalen.

De verrijking
De verrijking (culturele en sociale vorming) die dagen zoals Koningsdag bieden; is dat niet een positieve factor? Zeker wel, maar ten eerste is verrijking niet heel effectief om leerrendementen om hoog te brengen. Dat heb ik even voor u nagezocht in de schaal van Hattie, een onderzoeker die decennia lang onderzoek deed naar de meest effectieve interventies om goed onderwijs vorm te geven. Verrijking staat niet heel hoog op de lijst, zullen we maar zeggen. Ten tweede voelt het momenteel als een overkill aan ‘verrijkende activiteiten’. Ik noem vanaf eind februari: juffendag (die ik ook flauwekul vond), schoolthema met sponsorloop, de beruchte lentekriebel-lessen en de Paasviering met de nodige voorbereidingen. Al die onderbrekingen zorgen voor onrust in de klas; er moet geploeterd worden om alle reguliere lesprogramma’s op schema te houden. De leerkracht moet nu zijn/haar energie verdelen tussen de reguliere lessen versus ‘de extra’s’, zowel voorbereiding als uitvoering. Net zoals bij euro’s kun je je energie en tijd maar één keer uitgeven.

Alternatieven
Kunnen we alternatieven bedenken misschien? Zoals het aangrijpen van Koningsdag om er geschiedenislessen aan te verbinden? Van Republiek tot Koninkrijk. Willem van Oranje en het bestuur in Nederland. Natuurlijk kost het nog steeds tijd, maar de integratie met taal, spelling en rekenen kan gelegd worden en daarmee kan het meer daadwerkelijke leerrendement opleveren. Met wat gegoochel kan e.e.a. geïntegreerd worden en levert het binnen andere programma’s extra tijd op. Zouden we leerlingen kunnen aanmoedigen deel te nemen aan een gemeenschapsproject, om ze een gevoel van maatschappelijke verantwoordelijkheid mee te geven en kans te bieden om in de praktijk te leren? Verbind er een presentatie of werkstuk aan en voilà, we hebben weer geoefend met taal, spelling én digitale geletterdheid. Het gespring op luchtkussen mag de gemeente dan weer ouderwets organiseren. Compleet met strippenkaart!

Reageren? … Blader naar beneden plaats jouw reactie direct onder artikel [binnen 30 dagen na publicatiedatum]

⊗——het einde ——⊗