Voorkeurstemmen en restzetel

De uiteindelijke rangschikking op basis van de verkiezingsuitslag wordt een aantal dagen na de verkiezingen bekend gemaakt.

MAASSLUIS | Voorkeurstemmen zijn de stemmen die uitgebracht zijn op een persoon. Veelal trekt de lijsttrekker de meeste stemmen. Toch spelen die voorkeurstemmen een belangrijke rol. Bijvoorbeeld omdat een kandidaat doorschuift naar een wethouders positie. Ook spelen die stemmen een rol bij de bepaling van de volgorde, waarin de kandidaten door de kiezers zijn gerangschikt. Door deze regels kan een uitslag nog wel eens wijzigen.

De V-ereniging van N-ederlandse G-emeenten legt het uit:

De kandidatenlijsten die een partij heeft samengesteld kunnen op basis van de verkiezingsuitslag door de kiezer gewijzigd worden. De kiezer is immers de baas, deze bepaalt wie er zitting mag nemen in de raad. De uiteindelijke rangschikking op basis van de verkiezingsuitslag wordt een aantal dagen na de verkiezingen bekend gemaakt. Dit gebeurt in 2022 op maandag 21 maart tijdens de zitting van het centraal stembureau. Dit maakt de officiële uitslag van de verkiezingen bekend.

► Als er een hertelling moet plaatsvinden, dient deze uiterlijk donderdag 24 maart zijn afgerond.

► De rangschikking die op 21 maart tijdens de zitting van het centraal stembureau wordt vastgesteld vormt dan de rest van de raadsperiode (4 jaar) de basis bij tussentijdse benoemingen in de raad. Bij een vacature moet immers de eerstvolgende op de rangschikking worden benaderd.

Deze rangschikking komt als volgt tot stand.

1. Allereerst wordt de voorkeursdrempel bepaald. Dat is 25% van de kiesdeler (bij raden met 19 of meer zetels) of 50% van de kiesdeler (bij raden met minder dan 19 zetels).
2. Het centraal stembureau rangschikt vervolgens ten aanzien van iedere lijst waaraan zetels zijn toegekend de daarop voorkomende kandidaten.
3. Bovenaan deze rangschikking staan de kandidaten die de voorkeursdrempel gehaald hebben, in volgorde van het behaalde aantal stemmen door de kandidaten.
4. Daarna volgen de andere kandidaten op basis van de lijstvolgorde.

Restzetel

In de Nederlandse politiek is een restzetel een zetel die overblijft na een eerste verdeling van zetels naar rato van de stemmen in een kiessysteem met evenredige vertegenwoordiging.

1. Na het bepalen van de kiesdeler wordt het aantal stemmen per fractie gedeeld door de kiesdeler.
2. De uitkomst hiervan (naar beneden afgerond) geeft het aantal volle zetels dat wordt toegewezen aan een partij.
3. Vervolgens worden de restzetels verdeeld.

Het aandeel reststemmen van een partij dat op die manier naar andere partijen gaat, varieert tussen enkele tienden van procenten tot meer dan twintig procent (bij relatief kleine partijen).

Welke partijen restzetels erbij gekregen hebben en welke niet, kan men controleren door het aantal zetels van een partij te vermenigvuldigen met de kiesdeler en de uitkomst te vergelijken met het aantal stemmen dat op die partij is uitgebracht.

Restzetels kunnen verdeeld worden volgens diverse methoden. In Nederland zijn er twee methoden in gebruik. De eerste methode geldt in Maassluis: die van de grootste gemiddelden hanteert feitelijk het algoritme van de methode-D’Hondt. De methode wordt in Nederland toegepast voor verkiezingen voor een vertegenwoordigend lichaam met 19 of meer zetels (zoals een grotere gemeenteraad, de Tweede Kamer of de Eerste Kamer).

Bij deze procedure wordt het aantal stemmen voor elke partij gedeeld door het aantal behaalde volle zetels plus 1. De partij die zo uitkomt op het grootste aantal stemmen per zetel (grootste gemiddelde) krijgt de restzetel toegewezen. Indien er meer restzetels zijn, wordt de procedure herhaald met de nieuwe tussenstand tot er geen restzetels meer te verdelen zijn. De methode werkt meestal in het voordeel van grotere partijen en het is mogelijk dat een (grote) partij meer dan één restzetel behaalt.