Column(117): Toeval is ook maar een mens

Ik gooi een pak vanillevla tegen de muur van de buren en daar gaat de telefoon over. Dat is geen correlatie, dames en heren, dat is gewoon toeval. Puur, kleverig, geel toeval.

Toeval is een onderschat fenomeen. We zijn zo dol op verbanden leggen dat we zelfs in willekeur patronen zien. Vroeger noemden ze dat bijgeloof, tegenwoordig heet het “intuïtieve causaliteit” of “mijn gevoel zegt dat er iets aan de hand is”. Maar laten we eerlijk zijn: een vallende potplant betekent niet dat je een ongeluk zult krijgen, en de buurvrouw belt niet omdat ze mijn vla tegen haar gevel voelde trillen.

Ik heb jarenlang bedrijven geleid. Serieus geld, serieuze mensen, serieuze gevolgen als je de verkeerde conclusie trok. Als er in kwartaal twee ineens 14% meer klanten afhaakten en het toevallig vaker regende op dinsdagen, dan zeiden sommige collega’s: “Misschien haken mensen af omdat het op dinsdag regent.” Dan weet je: dit wordt een lange vergadering.

Want mensen willen verklaringen. Liefst eenvoudige. Het brein wil orde, geen chaos. Een mens is nu eenmaal allergisch voor het idee dat dingen soms gewoon gebeuren zonder diepere betekenis. Dat iets toevallig is, voelt bijna als een belediging voor onze intelligentie. Maar probeer dat maar eens uit te leggen aan iemand die z’n lot in sterren, chakra’s of algoritmes leest.

Het wordt pas link als we op basis van toeval besluiten nemen. Als je denkt: “Telkens als ik mijn blauwe trui draag, gebeurt er iets goeds,” dan draag je hem straks ook naar de crematie van je schoonmoeder. Want ja, het was een fijne trui, maar het leven trekt zich daar niks van aan.

Of neem de wetenschap. Daar draait alles om bewijs. Herhaalbaarheid. Statistische significantie. En dan komt iemand met: “Ik had laatst een ingeving, ik droomde over vissen, en de volgende dag werd mijn goudvis ziek. Dat kan toch geen toeval zijn?” Nou, jawel dus. De wereld zit vol gekke samenlopen van omstandigheden die niets met elkaar te maken hebben. We onthouden de keren dat het lijkt te kloppen, en vergeten de 99 keer dat het nergens op sloeg.

Ik wil niet beweren dat alles maar toevallig is. Sommige verbanden zijn echt. Roken en longkanker, bijvoorbeeld. Of te veel wijn en gênante WhatsAppjes. Maar het verschil is: die zijn onderzocht, getest, ontleed. Dáár zit logica achter. Niet de associatie “elke keer als ik aan m’n ex denk, gaat het onweren”.

Laat ik afsluiten met een advies, van een gepensioneerde met tijd om over dit soort dingen na te denken: leer genieten van toeval, maar ga er niet op bouwen. Zie het als een verrassingspakket van het universum. Je krijgt iets, het slaat nergens op, en het hoeft ook niet.

En nu excuseert u mij, ik moet even de muur van de buren gaan schoonmaken. Ik dacht dat ik yoghurt pakte. Toeval, hè?

Ik sta met beide benen in de nuchtere Hollandse klei en m’n hoofd nét niet in de wolken. Dat zouden meer mensen moeten doen.

Columnisten schrijven eigen visie op persoonlijke titel.

Klik voor de definitie van een column

  Een column is géén nieuwsartikel. Wat is het wel? Onderstaande maakt duidelijk dat je een column moet begrijpen door niet alleen de woorden tot je te nemen, maar door te bedenken welke  boodschap de columnist – mogelijk tussen de regels door –  aan de lezers geeft. Begrijp je de boodschap? Zie je wat de schrijver bedoelt? Daar kan ieder individu wat van vinden. Als het een eigen pijnplek is, kan de lezer de aanvechting hebben om helemaal erin mee te gaan of er volledig tegenin te gaan. Het is goed dat je als lezer weet wat (de waarde en betekenis van) een column is.

• De aard van de journalistieke vorm van columns is dat deze informatief, leerzaam. onderhoudend maar ook kritisch, humoristisch (parodie, ironisch, sarcastisch, satirisch) en prikkelend kunnen zijn binnen een maatschappelijke context.
• Waar de columnist dat zelf nodig acht, kunnen links in de tekst staan die naar achtergrondinformatie doorverwijzen
• Wat voor de één een leuke of rake column is, is voor een ander onzin, een belediging of niet acceptabel. Youp van ’t Hek die met alles en iedereen de vloer aanveegt in zijn columns in het NRC wordt niet door iedereen gewaardeerd. Hetzelfde geldt voor Theo Holman in Het Parool en diverse andere columnisten.
• Aan columnisten wordt door de Nederlandse rechter een grote mate van vrijheid toegekend in hun columns. Deze vrijheid kan zich ook uitstrekken tot teksten die, als ze buiten een column geschreven zouden zijn, als kwetsend of beledigend gekenmerkt worden.

Zie ook bijgaande definitie van wikipedia:  

© wikipedia