Column(18): Pas op voor de alternatieve waarheid

Drogredenaties zijn hot. Veel mensen denken logica te hanteren en daarmee hun ‘bewijs’ op tafel te kunnen leggen. Het speelt op alle plekken in de hedendaagse maatschappij en ze zijn gevaarlijk want ‘het verhaal lijkt toch zo logisch’…

Ik weet niet of deze materie de lezer boeit, hopelijk wel. Ik wil in ieder geval hier en nu aandacht schenken aan dit thema en wellicht dat ik in volgende columns nog doorpak.

De Alternatieve Waarheid

Deze hernieuwd populaire dwaling is geworteld in het postmodernisme. Deze redenatie ontkent de veerkracht van feiten of de waarheid als zodanig. Schrijver-filosoof Hannah Arendt signaleerde dit al in haar boek The Origins of Totalitarianism (1951):

‘Het ideale subject [redactie: lees willoos slachtoffer] van totalitair bewind is niet de overtuigde nazi of de toegewijde communist, maar mensen voor wie het onderscheid tussen feit en fictie, waar en onwaar, niet langer bestaat.’

Is er iemand in je leven die volhoudt dat er dingen zijn gebeurd, terwijl die niet zijn gebeurd, of die een compleet andere versie heeft van de gebeurtenissen waarvan jij de feiten kent? Dat is dan een vorm van mind control en naar verluid komt dit veel voor in kringen die te maken hebben met middelen- en gedragsproblemen.

Dergelijke ‘alternatieve feiten’ zijn bedoeld om ‘je uit balans te brengen’, ‘het verhaal onder controle te houden’ en ‘je te laten denken dat je dat bent’. Zo bezien is het presenteren van alternatieve feiten het kenmerk van onbetrouwbare mensen…

Hannah Arendt (1906-1975) was een Duits-Amerikaans Joodse filosofe en politiek denker, die uit Duitsland vluchtte voor het nationaalsocialisme en de Jodenvervolging en die zich met name verdiepte in totalitaire politieke systemen.

Hannah schreef nog een interessante passage in haar boek. Haar visie op de Nazibeweging -en deze is mijns inziens ook van toepassing op hedendaagse bewegingen- blijkt uit volgende fragment uit haar boek.

“Totalitaire bewegingen zijn levensvatbaar overal waar massa’s zijn die om de een of andere reden zin hebben gekregen in politieke organisatie. Die massa wordt niet bij elkaar gehouden door een bewustzijn van gemeenschappelijk belang en zij ontberen die specifieke klasse-argumentatie die tot uiting komt in vastberaden, beperkte en haalbare doelen.”

Zij stelt dat de term massa alleen van toepassing is als we te maken hebben met mensen die, vanwege het grote aantal, of onverschilligheid, of een combinatie van beide, niet geïntegreerd kunnen worden in welke organisatie dan ook die gebaseerd is op gemeenschappelijk belang, in politieke partijen of gemeentelijke overheden of professionele organisaties of vakbonden.

Potentieel bestaan ze in elk land en vormen ze de meerderheid van die grote aantallen neutrale, politiek onverschillige mensen die nooit lid worden van een partij en vrijwel nooit naar de stembus gaan. Het was kenmerkend voor de opkomst van de nazibeweging in Duitsland en van de communistische bewegingen in Europa na 1930 dat zij hun leden rekruteerden uit deze massa ogenschijnlijk onverschillige mensen die door alle andere partijen waren opgegeven als te apathisch of te dom voor hun aandacht.

Het resultaat was dat het merendeel van hun leden bestond uit mensen die nog nooit eerder op het politieke toneel waren verschenen. Dit maakte de introductie mogelijk van geheel nieuwe methoden in de politieke propaganda, en onverschilligheid voor de argumenten van politieke tegenstanders; deze bewegingen plaatsten zichzelf niet alleen buiten en tegen het partijsysteem als geheel, ze vonden ook een lidmaatschap dat nooit was bereikt, en dat nooit ‘bedorven’ was door het partijsysteem.

En let op: “Daarom hoefden ze de tegengestelde argumenten niet te weerleggen en gaven ze consequent de voorkeur aan methoden die op de dood uitliepen in plaats van op overreding, wat eerder terreur dan overtuiging betekende. Zij presenteerden meningsverschillen als altijd voortkomend uit diepe natuurlijke, sociale of psychologische bronnen die buiten de controle van het individu en daarom buiten de macht van de rede liggen.”

Dit zou slechts een tekortkoming zijn geweest als zij oprecht de concurrentie met andere partijen waren aangegaan; Dat was niet het geval zodra ze er zeker van waren dat ze te maken zouden krijgen met mensen die reden hadden om even vijandig tegenover alle partijen te staan.

Het succes van totalitaire bewegingen onder de massa betekende het einde van twee illusies: die van democratisch geregeerde landen in het algemeen en die van de Europese natiestaten en hun partijensysteem in het bijzonder.

Tot zover Hannah Ahrendt.

In een land als Rusland of China is totalitair bewind al bijna een eeuw wél het geval. Ook de USA heeft er sinds Trump veel last van. Hij gebruikte Fox News permanent voor zijn alternatieve waarheid en hij maakte een alternatief voor Twitter. Elon Musk vertoont ook nare totalitaire mind control trekjes met zijn platform X (het door hem overgenomen voormalige twitter).

Laten we hopen dat het in ons land niet zover zal komen. Of zien we er reeds trekjes van? Luister eens zorgvuldig naar de (vaak niet onderbouwde) uitingen van PVV, FvD, BBB en andere recente partijen in ons land…

Ik raad iedereen dan ook aan bij de les te blijven.