Afscheid van een gruwelijk verleden

MAASSLUIS | Afgelopen zaterdagavond werden de 3 prijzen uitgereikt die horen bij de jaarlijkse schrijfwedstrijd van bibliotheek De Plataan. Tevens was er een eervolle vermelding. De prijzen werden uitgereikt door directeur Wouter van Heiningen tijdens de cultuurparade.

De toelichting van de jury:

De 1e plaats voor Afscheid van een gruwelijk verleden. De allereerste inzending blijkt de meest aansprekende. Een geheimzinnige onwaarschijnlijke invalshoek die toch zeer boeit met een mooie observatie als afsluiter.

noemde hem ooit ‘de bewaker’. Ze legde het nooit uit. Ze zei dat hij er altijd was, zelfs wanneer niemand hem zag.”
“Bestond hij echt?”
“Ik weet het niet. Je grootmoeder zei eens dat ze dacht dat hij misschien haar overleden grootvader was, die een oogje in het zeil wilde houden. Maar of dat waar is…?”
Kootje’s stem werd bedachtzaam.
“Misschien zijn sommige mensen niet bedoeld om op de traditionele manier herinnerd te worden, zoals bij anderen – door hun naam, verhalen of de invloed die ze hebben gehad. Misschien gelden er voor sommigen andere regels.”

Die Zaterdag ging Mary, met de foto in haar hand, naar het park. Ze wist niet precies waarom, maar iets trok haar er naartoe.
Er was weinig veranderd – dezelfde brede eiken, dezelfde open plek waar de picknick had plaatsgevonden. Ze vond de plek waar de man had gestaan. Het gras was nu hoger, de bomen zwaarder door de tijd, maar de vorm van het landschap was nog steeds hetzelfde.
Ze hield de foto omhoog, het verleden en het heden uitlijnend.

Een briesje bewoog de bladeren.
Toen verschoof het licht. Het tafereel van de foto ontvouwde zich om haar heen – levendig, echt. De picknick vond opnieuw plaats. Haar moeder rende als jong meisje blootsvoets over het gras. Haar grootmoeder schonk limonade met dezelfde tevreden glimlach. Gelach weerklonk opnieuw, alsof het al die jaren had gewacht.
Niemand zag Mary. Behalve hij.
De man stond precies waar ze hem verwachtte. Stil. Toekijkend. En deze keer draaide hij zijn hoofd en keek direct naar haar – niet door haar heen, niet langs haar, maar in haar.
En glimlachte. Slechts één keer. Een glimlach van opluchting.

Het licht verschoof opnieuw. De picknick was weg. Het park was weer stil.
Mary was alleen.
Ze keek naar de foto. Hij was veranderd. Het was dezelfde scène, dezelfde mensen, maar de man was weg, en Mary stond op zijn plaats, recht kijkend in de camera.
Een rilling trok door haar heen. De lucht voelde zwaar, alsof de wereld haar adem inhield, en voor ze zich kon bewegen, begon ze langzaam te vervagen. Eerst haar voeten, daarna haar handen. Langzaam werd haar lichaam steeds transparanter, alsof haar afbeelding uit de tijd werd getrokken en in de foto werd gezogen.
Binnen enkele momenten was ze verdwenen.

De volgende dag vond Mary’s moeder de foto. Hij lag bij haar op het aanrecht, terwijl ze toch echt had gezien dat Mary de foto weer mee naar huis had genomen. Sinds gistermiddag had ze een vreemde leegte in de lucht gevoeld, het onverklaarbare gemis van haar dochter, maar ze had niet geweten waar dit gevoel – het gevoel van een intens verlies – vandaan kwam.
Ze pakte de foto op en haar blik bleef hangen bij het tafereel van de picknick, de lachende gezichten, de warme herinneringen. Maar nu was er iets anders. Iets dat ze niet eerder had gezien. De man was weg, en in zijn plaats stond Mary, recht kijkend in de camera.

Een rilling liep over haar rug, en de glimlach op haar gezicht begon te vervagen toen ze het begreep.

Misschien worden sommige rollen niet doorgegeven. Misschien wachten ze gewoon op de volgende persoon die arriveert.

– auteur: Natascha Rijsdijk uit Maasland

Als je

1de auto,

Ze kneep nog snel zachtjes in zijn hand, en dat bleef hij de hele weg naar huis voelen. Hij had een heerlijk gevoel in zijn buik. Hij zong zachtjes en hoorde hoe de merels in de tuinen het na probeerden te fluiten.

Jasper wist alleen nog niet hoe hij het verder aan moest pakken. Moest hij haar op school in de gang, temidden van haar vriendinnen vragen? Wel stoer maar ook wat ongemakkelijk met toeschouwers er om heen. Of hopen dat hij haar nog zag op het slottoernooi van de sportvereniging? Hij had ook geen telefoonnummer van haar. En terwijl zijn gedachten, zoals steeds de laatste twee dagen, met Emma bezig waren, opende hij het boek van Lisa Vonk en las de eerste zinnen.

Het gevoel dat je hebt, en de dingen waar je over nadenkt, soms kun je ze niet goed onder woorden brengen. En dat gevoel van Jasper, die storm in je hoofd en je hart die eerste echte verliefdheid heet, dat gevoel gaf Lisa handen en voeten, woorden en zinnen.

In het boek heette Jasper: Elza. Er was nog geen elektriciteit en internet en het speelde in Vlaanderen in 1913, maar dat waren details.

Jasper at die avond weinig en ging vroeg naar zijn kamer. Iets voor twee uur ’s nachts had hij “Een zwaluw of een zomer”uit, maar het bleef nog lang onrustig in zijn hoofd.

In het boek vond Elza een jongen uit haar stad ook heel leuk, maar ze was onzeker. Vond hij haar wel echt leuk of beeldde ze het zich maar in? En wie zette de eerste stap? En wat als de eerste ‘date’, die in het boek ‘afspraakje’ werd genoemd, een beetje tegenviel?

Het boek had ook antwoorden, en hij besloot het voorbeeld van Elza te volgen.

Hij schreef een klein gedichtje over twee voorzichtige egeltjes die elkaar wel leuk vonden. Voegde een PS toe: Ik vind je leuk en wil graag een keer met je naar de film. Zette zijn telefoonnummer erbij en gooide de envelop bij haar in de brievenbus. Hij hoopte dat de hond des huizes de brief niet zou opvreten. Een week later was het ‘aan’.

Emma ging, Joyce kwam. Joyce ging, Eva kwam. Maar Lisa Vonk bleef.

Jasper had binnen een paar weken al haar drie boeken gelezen en daarna vaak herlezen.

Als hij haar las was het net of het zijn gedachten waren, maar toch ook weer niet helemaal. Ze verraste hem met wendingen die hij niet aan zag komen. Ze had gevoel voor humor en schreef dialogen die ook tachtig jaar later nog natuurlijk klonken. En haar beelden en personages ontroerden hem. Ze waren echt.

De drie helderrode kaften stonden gezusterlijk op ooghoogte in zijn grote boekenkast, maar regelmatig lag er één naast zijn bed. Lisa Vonk was een goede vriendin.

Hij was ook meer te weten gekomen over Lisa zelf. De familie was in 1914 uit Vlaanderen gevlucht en had zich in de stad van Jasper gevestigd. De vader was chocolatier en verdiende al snel zoveel geld dat ze een groot huis konden kopen. En hun dochters mochten zonder problemen gaan studeren. Caroline, de oudste, studeerde piano aan het Conservatorium, trad tot aan de oorlog op en werd daarna pianolerares. En moeder van zes kinderen.

En Lisa ging geschiedenis studeren, en schrijven. En toen kwam die ellendige novemberavond, die aan zoveel beloften een einde maakte.

Jasper dacht er regelmatig over na.

Tijdreizen is lastig. En dan vooral naar het verleden. Maar wat natuurkundigen vandaag voor onmogelijk houden, kan morgen misschien toch wel. Dat is het fijne van morgen.

In de buurt van Jaspers huis is een vergeten driehoek, ingeklemd tussen twee wegen en een fietspad. Het is er altijd donker en niet alleen door de dichte begroeing van bomen en struiken. Het voelt er vreemd en Max, zijn hond, wilde er nooit een plas doen. In het langslopen gromde hij naar de donkerste schaduw midden in het perk. Maar dan gooit Jasper een beetje onhandig met de lievelingsbal van Max. Die vliegt de driehoek in. Uit zicht. Max aarzelt even. Maar een lievelingsbal is een lievelingsbal en die moet terug. Max verdwijnt ook in de driehoek. Als even wachten en een paar keer roepen niet helpt moet Jasper ook de driehoek in. Na een paar passen lijken de struiken en bomen hem op te slokken. Gek, hij kan achter zich de weg niet eens meer zien, maar vreemd genoeg ziet hij vijftien meter voor zich een drukke straat met mooie jaren dertig huizen. Terwijl daar toch geen straat loopt. Daar zou een fietspad met grasveld moeten zijn. Hij aarzelt, maar hoort dan Max blaffen.

In een Nederlands fotomuseum is de foto te zien. Het bijschrift luidt:

Lisa Vonk (1914-2008) is tot nu toe de enige Nederlandse auteur die de Nobelprijs voor Literatuur won. Zij ontsnapte op 24 november 1937 ternauwernood aan de dood. Op weg naar een lezing werd zij juist op tijd weggeduwd voor een aanstormende auto door een man die uit het niets leek te komen. Haar zus Caroline maakte net op dat moment deze foto. Haar redder overleefde de aanrijding, maar raakte gewond. Hij herstelde, maar leed aan blijvend geheugenverlies.

– auteur John van Maris uit Vlaardingen