Column(110): De (d)o(e)mdenker

---

Mijn zwager maakte onlangs een terloopse opmerking: “In een bubbel van beelden leven. Wat gebeurt er dan met je brein als je het nieuws negeert en jouw wereld uit TikTok bestaat?” Het was voor hem maar een terloopse gedachte, maar het liet mij niet los. Ik heb daarover zitten filosoferen. Ik kwam met een beetje zoeken en zorgvuldig lezen interessante observaties tegen. Die brachten mij tot de volgende vraag: “Ben jij een Doemdenker, een Domdenker of een Omdenker?“

Stel je voor: je wordt wakker, pakt je telefoon, opent Instagram of TikTok, en laat je onderdompelen in een eindeloze stroom van dansjes, make-up tutorials, memes, en grappige dierenfilmpjes. Geen nieuws, geen politiek, geen wereldproblematiek. Je voelt je ontspannen, vermaakt, even afgeleid van de complexiteit van de echte wereld. En ergens klinkt dat best aantrekkelijk, toch?

We leven in een tijd waarin we het nieuws moeiteloos kunnen negeren. Je hoeft geen krant open te slaan of het journaal te kijken om mee te doen in de maatschappij. Alles wat je wilt weten — of beter gezegd, alles wat je leuk vindt om te weten — komt vanzelf naar je toe via algoritmes die je voorkeuren haarfijn aanvoelen. Maar wat doet dat eigenlijk, dat langdurig negeren van nieuws en het voortdurend consumeren van oppervlakkige content? Wat gebeurt er met ons brein, en wat zijn de gevolgen voor ons als individu en als samenleving?

De dopaminefabriek draait overuren

Social media, en dan met name platforms als TikTok en Instagram, zijn gebouwd op het principe van directe beloning (Engels: instant gratification). Elk filmpje, elke reel, elk like-je is een minuscule dopamine-injectie. Je brein leert snel: “Als ik mijn duim nog een keer beweeg, krijg ik weer iets leuks.” Dit mechanisme lijkt onschuldig, maar leidt tot een constante staat van mentale oppervlakkigheid. Je traint jezelf om steeds minder lang ergens bij stil te staan. Je aandacht-spanne krimpt. Langere teksten, genuanceerde meningen, of diepgravende analyses voelen steeds zwaarder en vermoeiender aan.

Op termijn kan deze constante stroom van vluchtige prikkels leiden tot concentratieproblemen, verveling bij alles wat niet snel en visueel aantrekkelijk is, en zelfs een verhoogde vatbaarheid voor depressieve gevoelens. Waarom? Omdat het echte leven — in al haar traagheid, complexiteit en soms pijnlijke eerlijkheid — niet kan concurreren met de verslavende eenvoud van gescripte online content.

Leven in een zelfgecreëerde bubbel

Als je het nieuws structureel mijdt, mis je niet alleen de feiten van de dag. Je mist ook de context waarin de wereld zich ontwikkelt. Je raakt losgezongen van de grotere verbanden die ons als mens met elkaar verbinden. Je krijgt geen zicht meer op hoe economieën functioneren, waarom mensen vluchten, wat klimaatverandering doet, of hoe politiek beleid jouw toekomst beïnvloedt.

In plaats daarvan leef je in een digitale bubbel die zich om jou heen vormt als een comfortabele deken. De algoritmes zorgen ervoor dat je vooral ziet wat je al leuk vindt. Je wereldbeeld wordt beperkter, minder divers en steeds meer gericht op jij — jouw beleving, jouw interesses, jouw voorkeuren. Wat er buiten dat venster gebeurt, voelt al snel als “niet jouw probleem”.

Dit fenomeen wordt wel filterbubbel of informatie-ecosysteem genoemd. En hoe meer we in die bubbel leven, hoe moeilijker het wordt om open te staan voor afwijkende meningen, empathie op te brengen voor anderen, of betrokken te zijn bij de samenleving.

De gevolgen voor je identiteit

Mensen bouwen hun identiteit en hun beeld van de realiteit voor een groot deel op via informatie. Besef dat goed! Wat je weet, wat je begrijpt, en waar je je zorgen over maakt, vormt hoe je in de wereld staat. Door je uitsluitend te voeden met lichte, visuele, oppervlakkige content, loop je het risico een soort ‘platte’ identiteit te ontwikkelen: één die sterk leunt op uiterlijk, trends, en directe validatie van anderen, maar weinig weerbaar is tegen tegenslag of complexiteit.

Het ontbreken van nieuwsconsumptie betekent ook dat je minder oefent in kritisch denken. Nieuws daagt je uit om informatie te wegen, om bronnen te vergelijken, om na te denken over ethiek, politiek, economie, cultuur. Het voedt je vermogen om na te denken over “waarom dingen zijn zoals ze zijn”. Zonder die oefening versimpelt je denken, en daarmee ook je wereldbeeld.

Waarom dit ertoe doet

Een samenleving heeft burgers nodig die niet alleen zijn, maar ook meedoen. Meedoen betekent: geïnformeerd zijn. Begrijpen wat er speelt. Meepraten over beleid. Stemmen, niet omdat het “moet”, maar omdat je snapt wat er op het spel staat. Als grote groepen mensen afhaken van het nieuws, terwijl ze wel dagelijks uren doorbrengen op social media, ontstaat er een democratisch tekort. De samenleving raakt steeds meer gesegmenteerd in groepen die elkaar niet begrijpen, niet kennen, en uiteindelijk ook niet meer vertrouwen.

Dus: wat kun je doen?

Laten we eerlijk zijn: het is niet realistisch (en misschien ook niet wenselijk) om TikTok of Instagram volledig uit je leven te bannen. Ze bieden ontspanning, creativiteit, en sociale verbinding. Maar het gaat om balans. Ik heb een paar adviezen om je brein weer wat diepgang te geven. Doe ermee wat jij wilt.

1. Plan bewust nieuwsconsumptie in
   Maak er een gewoonte van om dagelijks of een paar keer per week tien minuten het nieuws te volgen. Kies betrouwbare bronnen. Je hoeft niet alles te weten, maar een globaal beeld van de wereld is essentieel.
2. Train je aandacht
   Lees langere artikelen, kijk documentaires, luister naar podcasts over thema’s buiten je bubbel. Dit traint je brein om zich langer te concentreren en dieper na te denken.
3. Bouw reflectietijd in
   Stel jezelf vragen na het consumeren van content: Wat vind ik hiervan? Waarom raakt het me (of niet)? Hoe verhoudt dit zich tot mijn waarden?
4. Volg ook mensen die jou uitdagen
   Diversifieer je social media. Volg mensen met andere achtergronden of meningen. Niet om het altijd met hen eens te zijn, maar om je blikveld te verruimen.
5. Praat met anderen over het nieuws
   Door met anderen te praten over maatschappelijke thema’s, leer je beter luisteren, nadenken en jezelf verwoorden. En dat versterkt je betrokkenheid.

Tot slot

De wereld is complex, soms zwaar, vaak verwarrend — maar het is ook onze verantwoordelijkheid om er deel van uit te maken. Door het nieuws te negeren en je wereld te beperken tot scrollen, likes en filters, sluit je jezelf af van datgene wat ons als mensen juist verbindt: begrip, context, betrokkenheid.

We hoeven niet allemaal experts te zijn in geopolitiek of klimaatwetenschap, maar we mogen onszelf best wat meer vertrouwen geven dat we de wereld aankunnen — mits we haar ook willen zien. En soms begint dat gewoon met een simpele keuze: na het scrollen even het nieuws openen. Gewoon, om even terug te keren in de echte wereld.

Doe je dat niet dan verander je in een doemdenker, een domdenker. Open dus de deur voor de Omdenker in jou. Vanaf nu ga jij het anders doen.

---