Systemische krachten in de jeugdzorg

---

O P I N I E
Een opiniestuk is een artikel waarin voornamelijk de mening van de auteur over een bepaald onderwerp weergegeven wordt. Met een goed geschreven opiniestuk stuurt de auteur de lezer in een bepaalde denkrichting. De rubriek opinie biedt op uitnodiging van de redactie ruimte aan inwoners die een duidelijke visie, een afgewogen mening of diepgaand idee helder kunnen uitdragen.

Wet: Het systeem eert zijn oorsprong, zelfs als die disfunctioneel is

MAASSLUIS | De jeugdzorg zoals we die nu kennen is ontstaan vanuit een mengsel van:

• Redderschap – liefdadigheid, met name voor arme, verwaarloosde kinderen & bescherming tegen mishandeling of misbruik
• Repressie – disciplinering (opvoeding tot brave burgers).

In de 19e en vroege 20e eeuw werden kinderen uit ‘moreel vervallen’ of ‘onverzorgde’ gezinnen vaak ondergebracht in instellingen, weeshuizen, opvoedingsgestichten, katholieke of protestantse internaten. Hier gold een sterk normatief kader: men moest kinderen heropvoeden, bijbrengen wat ‘goed’ was. (Ik weet het, jij niet)

Ouders, zeker arme ouders, werden gewantrouwd. Het gezin werd eerder als risico dan als basis gezien. 

De Kinderwetten van 1901

Een belangrijk keerpunt was de invoering van de Kinderwetten in 1901. Deze wetten gaven de staat voor het eerst het recht om:

• ouders het gezag over hun kinderen te ontnemen,
• kinderen onder toezicht te stellen,
• kinderen uit huis te plaatsen.

Hoewel bedoeld als bescherming, introduceerden deze wetten een juridische en repressieve reflex in het denken over jeugdzorg: als het misgaat, grijpt de staat in. Het gezin werd iets waar je tegen moest beschermen, niet iets wat je moest versterken.

Professionalisering en fragmentatie

Vanaf de jaren ’60 en ’70 groeide de jeugdzorg in omvang en complexiteit:

• Specialisaties namen toe (GGZ, LVB, gedragsproblemen).
• Diagnoses werden leidend (denk aan DSM-classificaties).
• Organisaties werden groter, bureaucratischer, met meer lagen.

De menselijke maat verdween langzaam uit beeld. Professionals werkten steeds meer in systemen en minder in relaties. De jongere werd een ‘cliënt’, het gezin een ‘casus’. 

Stelselherzieningen en marktwerking

In 2015 vond de grootste omslag plaats: de decentralisatie van de jeugdzorg naar gemeenten. Het idee was meer maatwerk, minder bureaucratie, dichter bij het kind.

De uitwerking werd het tegenovergestelde:

• Gemeenten gingen massaal aanbesteden.
• Marktwerking en concurrentie deden hun intrede.
• Tijd, vertrouwen en continuïteit verdwenen.

Wat bedoeld was als transformatie werd een nieuwe vorm van fragmentatie. En de roep om controle werd harder dan ooit.

Systemisch bekeken

Vanuit systemisch perspectief zie je dat jeugdzorg:

• is gebouwd op wantrouwen tegenover ouders
• juridisch en bureaucratisch is georganiseerd (en dus verantwoordelijkheid ontmenselijkt),
• steeds opnieuw probeert te veranderen zonder de oorsprong te erkennen.

En zoals elk systeem trouw blijft aan zijn oorsprong, blijft ook de jeugdzorg, tenzij bewust doorbroken, deze dynamiek herhalen: beschermen door te verwijderen, organiseren door te controleren, verbeteren door te beheersen.

Vincent Karremans  doet zijn plas en alles blijft zoals het was! (Boemerangbeleid)

#systemischewetten #jeugdzorg #trouwaandeoorsprong #ziewaterindeoorsprongisbedoeld

Desiree van Doremalen

---