Column(328): Hét bewijs

column nr: 328

Schrijvers, dichters en columnisten vormen een eigenwijs volkje. Zij moeten niet zoveel hebben van vaste patronen en voorgekookte verhalen. Dat zou hen namelijk blind maken voor wat er plaatsvindt. Zij zijn juist kritisch en nemen waar wat anderen over het hoofd zien.

Ook onderzoeksjournalisten zien we vaak een eigen weg bewandelen: zij laten zich niet afschepen met voorgebakken informatie. Zij vragen door, gaan op onderzoek uit en trachten de bron van diverse zaken te achterhalen. Ze willen de samenhang en logica begrijpen. Dat zijn lovenswaardige eigenschappen. Zij zoeken bronnen, doen aan hoor en wederhoor. Zelfs als zij ergens een vermoeden van hebben, zullen ze eerst op zoek gaan naar ondersteunend of keihard bewijs, want aan de hand van een foto kun je nooit vertellen hoe de hele film is.

Het speelt nog sterker in de wetenschap en dan nog: zelfs wetenschappelijk onderzoek dat gestoeld is op objectief onderzoek, leidt regelmatig tot conclusies die later herroepen moeten worden of sterk genuanceerd een conclusie 2.0 worden.

Voorbeeld 1: Ooit dacht men dat epilepsie een aanstellerig verschijnsel bij hysterische vrouwen was, totdat een Franse psychiater buiten dat kader dacht en een doorbraak in het toenmalig denken bewerkstelligde. Nu weten we door hem wel beter.

Voorbeeld 2: Ooit dacht men dat het kleinst samenstellende deel van materie een molecuul is die weer opgebouwd is uit atomen en geladen deeltjes: de ionen. In ruim 100 jaar gingen wetenschappers met diepgaande onderzoeken steeds verder. Zij ontdekten het bestaan van subatomaire delen met achtereenvolgens fermionen, bosonen, hadronen. Ook leptonen en quarks zijn ontdekt. Bedenk dat het dan ook nog eens verder gedetailleerd gaat: elektron, positron, neutron enzovoort. Het onderzoek voerde dus steeds verder en de conclusies verschoven.

De gemiddelde mens heeft daarvan nog nooit gehoord, snapt het niet en denkt ‘gooi het maar in mijn pet’. Ik snap het helemaal als het jou als lezer nu duizelt.

Er zijn op andere gebieden ook mensen die doordenken en zelfstandig kritisch onderzoeken. Die zich niet allerlei zaken zo maar laten aanleunen. Die zelf een goed onderbouwde theorie rond corona weten te construeren en de samenhang der dingen uitstekend weten te benoemen. Zij hebben diverse bronnen, hoewel de informatie daaruit niet op primair bewijslast is gebaseerd. Veelal komt het niet verder dan circumstantial evidence (bijkomend indirect bewijs).

Op zichzelf laat indirect bewijs meer dan één verklaring toe. Er kunnen verschillende indirecte bewijzen nodig zijn, zodat elk van de conclusies die van de andere bevestigt. Samen kunnen ze de ene specifieke gevolgtrekking sterker ondersteunen dan de andere. Een verklaring met indirect bewijs wordt waarschijnlijker zodra alternatieve verklaringen zijn uitgesloten.

We weten uit de Amerikaanse rechtspraak dat dankzij indirect bewijs het eropuit kan draaien, dat de advocaat met het meest gelikte verhaal en de grootste overtuigingskracht de jury aan zijn zijde krijgt. En dat soms ondanks de magere feiten. Het is dan wel te hopen dat die advocaat een engeltje op zijn schouder heeft die hem influistert.  Ik kan daarmee leven, zolang het niet de advocaat van de duivel is en dat engeltje niet de naam Willem draagt.

en … zolang niet de angst regeert